Czy za upadkiem imperium asyryjskiego stały zmiany klimatu? Polski archeolog kontruje koncepcję badaczy z USA i Turcji.
Pod koniec pierwszej połowy VII w. p.n.e. Asyria była największym imperium, jakie dotąd widział świat. Obejmowało ono całą Mezopotamię, zachodnią część dzisiejszego Iranu, południowo-wschodnie tereny Turcji, a także ziemie Syrii, Libanu, Jordanii, Izraela i Egiptu. Po raz pierwszy jedno państwo kontrolowało wszystkie te ziemie. Zawdzięczało to potężnej, dobrze zorganizowanej armii, która była w stanie pokonać wojska każdego sąsiedniego kraju.
Jednak jeszcze w tym samym stuleciu Asyria przestała istnieć i już nigdy się nie odrodziła. Ten zadziwiająco szybki upadek superpotęgi od dawna intrygował badaczy. Niestety, jego wyjaśnienie nie było łatwe, gdyż zachowało się mało wzmianek z ostatnich lat istnienia imperium i prezentują one dość chaotyczny obraz.
Nieliczne źródła, którymi dysponujemy, pozwalały dopatrywać się przyczyn upadku w wojnach domowych o asyryjski tron (pierwsza z nich wybuchła w 652 r. p.n.e., a kolejne po 627 r. p.n.e.) i w licznych rebeliach. W ostatnich latach istnienia Asyrii jej ziemie pustoszyli też przybyli z północy konni nomadzi.
Ostateczny cios zadały Asyrii połączona siły Medów z północnego Iranu, Babilończyków, którzy korzystając z zawieruchy zrzucili asyryjskie jarzmo, i Scytów. W 612 r. p.n.e. sojusznicy zdobyli stolicę imperium Niniwę. 3-4 lata później zginął ostatni asyryjski król.
Adam Schneider z University of California-San Diego (USA) i Selim Adalı z tureckiego Centrum Badawczego Anatolijskich Cywilizacji dwa lata temu zaprezentowali tezę, wedle której wpływ na upadek Asyrii miał też klimat. Uzyskane dane paleoklimatyczne pokazały bowiem, że w połowie VII w. p.n.e. Bliski Wschód zaczęły dotykać susze. W tym samym czasie centralne tereny Asyrii były coraz gęściej zaludnione, gdyż władcy przesiedlali ludność z podbitych ziem. Jak uznali badacze, w takiej sytuacji nawet niewielkie pogorszenie zbiorów mogło doprowadzić do poważnych kłopotów z wyżywieniem ludności i znacząco osłabić władzę.
Doktor Arkadiusz Sołtysiak z Instytutu Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego znalazł w tej hipotezie słabe punkty i zaprezentował je na łamach magazynu „Climatic Change”.
Zdaniem polskiego badacza, położone w górnej Mezopotamii centralne tereny Asyrii raczej nie były w tamtych czasach przeludnione. Choć asyryjscy władcy przymusowo przesiedlali na te tereny tysiące ludzi to wciąż w górnej Mezopotamii żyło dużo mniej ludzi niż kilkaset lat wcześniej, czyli pod koniec epoki brązu. W niektórych regionach powierzchnia osad była wciąż kilka razy mniejsza.
Badacz wątpi także, aby okresowe susze były zaskoczeniem dla miejscowych rolników. Mieszkańcy górnej Mezopotamii wiedzieli, że niektóre lata mogą owocować niezwykle niskimi plonami i dlatego w całym regionie istniały ogromne kompleksy spichlerzy, które pozwalały tysiącom ludzi przetrwać gorszy sezon. Władcy i mieszkańcy Asyrii dbali także o rozbudowaną sieć irygacyjną, która łagodziła skutki suszy.
Polski archeolog wskazuje także, że nie mamy żadnych dowodów na klęskę głodu na terenach centralnej Asyrii w drugiej połowie VII w. p.n.e. Problemów z zapewnieniem dostatecznych ilości żywności nie potwierdzają chociażby ceny niewolników, które w czasie głodu powinny znacząco spaść.
Tymczasem, jak ustalił dr Sołtysiak w oparciu o 53 transakcje, które znamy ze starożytnych dokumentów, ceny niewolników były stabilne przez cały VII w. p.n.e. Co prawda, trochę mniej płacono za niewolników w połowie tego stulecia – jedne z najniższych kwot pojawiły się chociażby w dwóch transakcjach z 657 r. p.n.e., w którym według Schneidera i Adaliego doszło do pierwszej dużej suszy – jednak w kolejnych dekadach ceny były znowu wyższe i niewolnicy kosztowali tyle samo co na początku stulecia.
Nic więc nie wskazuje na to, aby imperium asyryjskie było pod koniec swego istnienia bardziej podatne na kaprysy klimatu. Co więcej, okresowe susze mogły zdaniem dr. Sołtysiaka wzmacniać władzę centralną, gdyż to ona kontrolowała większość zboża zgromadzonego w spichlerzach.
„Nie ma nawet jednego dowodu sugerującego, że zmiany klimatyczne przyczyniły się do upadku Asyrii” – stwierdza polski archeolog na łamach „Climatic Change”.
artykuł pochodzi z kultowych archeowiesci.pl /opublikował Wojciech Pastuszka/, które niespodziewanie całkiem zniknęły z Internetu
