referaty

Kształtowanie się demokracji szlacheckiej

W każdym ustroju istnieją dwa elementy: uprawnienia jednostki i sposób sprawowania władzy. W prawie rzymskim, na którym opierały się systemy ustrojowe Europy Zachodniej i Środkowej, rozróżnia się dwa elementy: własność prywatną i władzę publiczną. Ten sposób myślenia nigdy w Europie nie zaginął; przeciwnie, został pogłębiony przez doktrynę chrześcijańską. W całym średniowieczu nie znikło pojęcie praw naturalnych, które uznawano za wyraz wszechmocy Boga, oraz pojęcie republiki. Mówiono o społeczności chrześcijańskiej jako Res Publica Christiana.

Pojęcie republiki jako sprawy powszechnej, w przeciwieństwie do spraw wyłącznych (prywatnych), pojawia się w polskiej terminologii politycznej za czasów Kazimierza Sprawiedliwego. W odniesieniu do własności prywatnej, pojęcie to uwidoczniło się w wielkich przywilejach nadanych Kościołowi w latach 1210 i 1215, kiedy to dobra kościelne, łącznie z osobami do nich należącymi, zostały wyjęte spod ciężarów prawa książęcego. Te dobra uzyskały immunitet, czyli nietykalność w dziedzinie sądowej i gospodarczej, zaś stan duchowny uzyskał prawo do posługiwania się prawem kanonicznym. Wkrótce po duchowieństwie podobne uprawnienia zyskał stan rycerski i możnowładczy. Rycerze i możnowładcy byli już posiadaczami ziemi na prawie rycerskim, co zwalniało ich z danin i posług o charakterze gospodarczym, a ich obowiązkiem była służba wojskowa na własny koszt.

XIII wiek to okres rozdrobnienia feudalnego oraz wielkiej prywatyzacji, czyli rozdzielania się władzy publicznej od własności prywatnej. Zjawisko to było związane z kolonizacją na prawie niemieckim oraz polityką nadań i immunitetów prowadzoną przez książąt w celu zdobycia poparcia rycerstwa, możnowładców i mieszkańców miast. Władca Czech, Wacław II, musiał przysięgać, że dochowa wszystkich istniejących praw i będzie obsadzał urzędy ziemskie mieszkańcami danych ziem. Po upadku rządów Przemyślidów ani Władysław Łokietek, ani Kazimierz Wielki nie musieli nadawać nowych przywilejów, choć musieli szanować istniejące już prawa.

Za czasów Kazimierza Wielkiego nastąpiło prawne zamknięcie stanów, kiedy to spisano statuty wiślicko-piotrkowskie (1346-1347). Piastowie byli uważani za naturalnych panów i dziedziców tej ziemi i nie musieli uzasadniać swojej legitymizacji do sprawowania władzy. Jednak linia Piastów miała wygasnąć na Kazimierzu, co oznaczało konieczność przywołania innej dynastii (Andegawenów) do władzy, zgodnie z układem o sukcesji między Kazimierzem a Ludwikiem. Aby zapewnić sobie sukcesję, Ludwik potwierdził wszystkie przywileje szlacheckie z 1355 r. Kiedy chciał przekazać koronę polską jednej ze swoich córek, wydał wielki przywilej koszycki w 1374 r., który zwalniał szlachtę od podatków z wyjątkiem dwóch groszy od łana chłopskiego oraz ograniczał darmowy udział szlachty w pospolitym ruszeniu do obrony granic państwowych.

Po śmierci Jadwigi Ludwik musiał ponownie zaprzysiąc dotrzymanie przywilejów, ale był powszechnie akceptowany przez szlachtę. Również Władysław Jagiełło musiał mierzyć się z problemami między nim a wykształconą społecznością szlachecką. Szlachta poprzez sejmiki zebrała pieniądze na wykup ziemi dobrzyńskiej, co było kolejnym krokiem w rozwoju przywilejów szlacheckich. W 1388 r. w Piotrkowie Jagiełło potwierdził dawne przywileje, zapewniając, że król wykupi szlachcica z niewoli, jeśli zostanie w nią wzięty podczas wyprawy poza granice kraju, oraz zagwarantował żołd podczas służby wojskowej.

W 1422 r., podczas zbierania pospolitego ruszenia na wyprawę wojenną, szlachta wymogła na królu postanowienia dotyczące nietykalności majątkowej bez prawomocnego wyroku sądowego oraz zakaz łączenia w jednym ręku stanowisk sędziego ziemskiego i starosty. W 1423 r. uzyskała ważny przywilej ekonomiczny zwany warckim, który pozwalał na usunięcie „nieużytecznego lub buntowniczego” sołtysa, mimo jego dziedzicznych praw. Najważniejszymi przywilejami były jednak te nadane przez Jagiełłę w latach 1430-1433, w zamian za zapewnienie tronu jednemu z jego synów. Król gwarantował wówczas, że nikogo bez wyroku sądowego więzić nie będzie, z wyjątkiem spraw dotyczących gwałtu, rozboju, podpalenia i morderstwa.

Szlachta miała największe możliwości wywierania wpływu na władzę państwową. Reprezentowana była przez sejmiki ziemskie, urzędy ziemskie mogły być obsadzane tylko przez szlachciców z danej ziemi, a nadzwyczajne sposoby reprezentacji to pospolite ruszenie oraz instytucja konfederacji. Konfederacja to związek zbrojnych mężów, którzy przysięgają sobie nawzajem, że nie ustąpią, dopóki nie osiągną zamierzonych celów lub nie przywrócą należnej im sprawiedliwości, jeśli prawo wobec nich zostało naruszone. Konfederacje istniały już za czasów Kazimierza Wielkiego, a także były związane z polskimi husytami walczącymi z wojskami Zbigniewa Oleśnickiego.

5/5 - (1 vote)

Kryzysy ideologiczne, polityczne, gospodarcze i społeczne

Poznań – czerwiec 1956 i powrót Gomułki, Polska w latach 1956 – 1989

Wytyczne do planu 6-ścioletniego, który miał obejmować lata 1950-1955 przedstawił Hilary Mine – odpowiedzialny za całość gospodarki.

Stalinizm miał być ideologią zapewniającą szybką budowę socjalizmu poprzez udrażnianie wzorów radzieckich, wszystkie poglądy inne niż oficjalne stawały się wrogie. Partia Komunistyczna jako przywódcza siła polityczna miała monopol władzy w państwie. Co pewien czas dokonywano „czystek” partyjnych, z wrogów nawet krajowych, a jednocześnie rozbudowywano aparat od sekretarzy podstawowych oddziałowych organizacji partyjnych poprzez komitety fabryczne, gminne, powiatowe, wojewódzkie – do KC.

Partyjnemu przywódcy nadawano charakter wodzowski. Kult Bieruta był widoczny w literaturze, portretach, które umieszczano wszędzie; w salach szkolnych, biurach, pomieszczeniach partyjnych, jego imieniem nazywano place, ulice, szkoły i uczelnie.

W stalinowskiej Polsce wyjazdy za granicę były właściwie niemożliwe. Młodych ludzi wcielano do organizacji „Służba Polsce”, która podzielona na brygady uczestniczyła w budowie wielkich obiektów przemysłowych.

Charakterystyczną cechą czasów stalinowskich w Polsce była instytucjonalizacja terroru.

Jej formy tworzyły:

  • Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego
  • terenowe Urzędy Bezpieczeństwa
  • więzienia, obozy pracy, bataliony karne.

Terror objął przede wszystkim podziemie polityczne i wojskowe. W marcu 1951 roku odbył się proces pięciu działaczy Stronnictwa Pracy. W tym samym czasie sądzono członków wspólnoty religijnej „świadkowie Jehowy”, którzy oskarżeni byli o zamiar obalenia Polski Ludowej.

Terror objął również wojsko

  • w listopadzie 1949 roku Rokoszowski został szefem MON i marszałkiem Polski i w związku z tym:
    • wprowadzono nową rotę przysięgi o obowiązku obrony pokoju wspólnie z Armią Radziecką
    • przezbrojenie wojska według norm radzieckich
    • oparcie służby na regulaminach Armii Radzieckiej
    • zwiększono liczebność armii
    • nastąpiła militaryzacja gospodarki
  • nastąpiły czystki wśród oficerów przedwojennych i zastąpienie ich radzieckimi
  • odbywały się procesy pokazowe
    • w 1951 roku toczył się proces generalski (Stanisława Tatara, Franciszka Hermana, Jana Kirchmayera i Stanisława Mossora) oskarżonych o szpiegostwo i kontrrewolucyjne spiski na rzecz obcego wydziału – zostali skazani na dożywocie
    • w tajnym procesie skazano gen. Fieldorfa na śmierć i stracono w więzieniu na Mokotowie w 1953 roku
    • obok procesów pokazowych, odbywały się niejawne tzw. Procesy odpryskowe, ofiarami ich byli oficerowie marynarki wojennej i lotnictwa Wojska Polskiego, z których kilkudziesięciu skazano na śmierć po spreparowaniu dowodów oskarżenia i pozbawieniu możliwości skorzystania z obrony
    • przyjmuje się, że w latach 1950-1953 aresztowano ponad 40 tysięcy osób, skazano około 28 tysięcy i wydano 1000 wyroków śmierci.

Procesy polityczne w czasach stalinowskich stanowiły nieodłączny element bezprawia – były pewnego rodzaju „igrzyskami”.

Kierownictwu partii podporządkowano całkowicie sądownictwo:

  • do sądów wprowadzono ławników ludowych
  • adwokaturę kontrolowały organa państwa
  • prokuraturę podporządkowano Radzie Państwa.

Ważnym składnikiem procesu stalinizacji Polski były zmiany w systemie ustroju państwowego.

22 lipca 1952 roku została uchwalona Konstytucja, która:

  • wprowadzała „państwo demokracji ludowej”
  • oparta była na wzorach radzieckich
  • trójpodział władzy zastąpiła jednolita władza państwowa, reprezentowana przez Sejm, Radę Państwa, rady narodowe
  • Sejm wybierany na 4 lata w wyborach równych, powszechnych, tajnych i bezpośrednich składał się z 460 posłów
  • czynne prawo wyborcze od 18 roku życia, bierne od 21
  • Sejm miał funkcje prawodawcze i kontrolne, powoływał rząd
  • Znosiła urząd prezydenta, który zastąpiła Rada Państwa

Rada Państwa zastępowała Sejm:

  • miała prawo wydawania dekretów z mocą ustawy między sesjami Sejmu
  • nadzorowała rady narodowe, sądownictwo, prokuraturę
  • wprowadzała nazwę państwa jako Polska Rzeczpospolita Ludowa.

Stalin osobiście nadzorował pracę nad polską Konstytucją.

W październiku 1952 roku odbyły się wybory do Sejmu na jedną listę – listę Frontu Jedności Narodu.

  • według oficjalnych danych frekwencja wyniosła 95%
  • 99,8% uprawnionych głosowało na listę FJN

Na pierwszym posiedzeniu Sejmu wybrano marszałka, wicemarszałków i przewodniczącego Rady Państwa, którym został Aleksander Zawadzki (PZPR), premierem został Bolesław Bierut.

Stabilizacja życia znalazła swój wyraz w prowadzonej w Polsce powojennej walce z Kościołem Katolickim w dziedzinie administracyjnej i politycznej:

  • 12 września 1945 roku TRJN zerwał konkordat z Watykanem
  • w 1946 roku wprowadzono świeckie prawo małżeńskie, zniesiono obowiązek nauki religii w szkołach
  • w 1948 roku nowym prymasem został Stefan Wyszyński, po śmierci kardynała Augusta Hlanda
  • sierpień 1949 roku wydano dekret o „ochronie wolności sumienia i wyznania”, który zapowiadał karanie księży, którzy odmówiliby posługi ze względu na poglądy polityczne
  • konfiskata dóbr kościelnych. Przejęto w 1950 roku organizację dobroczynną „Caritas” , likwidowano seminaria, prasę katolicką, wprowadzono ograniczenia w budownictwie sakralnym, odbierano Kościołowi szpitale, ochronki, szkoły
  • 14 kwiecień 1950 roku, podpisane zostało pierwsze w historii Kościoła katolickiego porozumienie z rządem komunistycznym
    • Kościół uzyskał prawo do nauczania religii w szkołach, wydano zgodę na prowadzenie duszpasterstwa w wojsku, szpitalach i więzieniach, wznowiono działalność KUL-u
    • Określono zakres pracy Kościoła, w zamian Kościół uznał władzę państwową – był to kompromis między Kościołem a władzą.

Władze PRL oskarżały część księży i hierarchii kościelnej o łamanie porozumienia, z kolei Episkopat widział porozumienie jako dążenie do ubezwłasnowolnienia Kościoła w Polsce.

Wynik łamania porozumienia:

  • usuwanie religii ze szkół, ograniczanie wydawnictw katolickich, ingerencje w wewnętrzne sprawy Kościoła
  • 8 maja 1953 rok – Non possumus (nie możemy) list biskupów do rządu PRL w sprawie łamania porozumienia
    • opisano w nim sytuację katolików i Kościoła w Polsce, zawarto deklarację wypełnienia przez Kościół porozumienia pod warunkiem zmiany polityki rządu
  • 1953 rok, sfingowanie procesu księży o szpiegostwo
    • biskup kielecki Czesław Kaczmarek oskarżony o szpiegostwo skazany został na 12 lat więzienia
    • 22 września 1953 roku aresztowany został kardynał Wyszyński
    • zmuszanie księży do ślubowania na wierność PRL

Stalinizm w klasycznej formie zakończył się wydarzeniami Października 56 r.

Pogarszająca się sytuacja gospodarczo – społeczna, powolne kroki podejmowane w celu usunięcia „błędów i wypaczeń”, a tak naprawdę totalnego systemu rządzenia okazały się niewspółmierne do oczekiwań społecznych, były spóźnione i niekonsekwentne. Rozwój wydarzeń w Polsce kształtował się w 1956 roku pod wpływem toczonej w ZSRR walki o polityczną spuściznę po śmierci Stalina.

Decyzją XX Zjazdu KPZR miejsce Stalina zajął Nikita Chruszczow.

Po XX Zjeździe KPZR, jeszcze w Moskwie zmarł Bolesław Bierut.

W kierownictwie PZPR nastąpiły zmiany: I sekretarzem KC PZPR został Edward Ochab, na sekretarzy powołano Edwarda Gierka i Jana Albrechta.

Od marca do czerwca rozpoczęły się burzliwe polemiki prasowe i dyskusje polityczne. Dopominano się naprawienia krzywd Armii Krajowej, podniesienia roli Sejmu i rad narodowych, wypowiadano się za ograniczeniem administracji centralnej.

W kwietniu 1956 roku Sejm uchwalił amnestię – zwolniono 28 tysięcy więźniów politycznych, karę śmierci zamieniono na 15 lat więzienia, a dożywocie na 12 lat.

Rozwój sytuacji w Polsce przyspieszyły wydarzenia czarnego czwartku w Poznaniu – 28 czerwca 1956 rok.

  • Wielkopolska jako ośrodek rolniczy ponosiła koszty planu 6-letniego, nie otrzymując nic w zamian
    • brak inwestycji
    • głód mieszkańców
    • opór przeciw kolektywizacji
    • przestoje w pracy
    • brak zabezpieczenia socjalnego
  • robotnicy żądali obniżenia norm, podwyżki płac, zmniejszenia opodatkowania
    • 28 czerwca 1956 rok robotnicy z zakładów Cegielskiego poparci przez Zakłady Napraw Taboru Kolejowego oraz inne zakłady zorganizowały pochód pod hasłami „chleb i wolność”. Pochód skierował się pod siedzibę władz miejskich. Po opanowaniu przez demonstrantów więzienia i oblężeniu gmachu Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa do akcji wkroczyło wojsko. Według oficjalnych danych zginęło 75 osób (w tym 13-letni Romek Strzałkowski), 800 było rannych. Żołnierzom wmawiano, że tłumią bunt faszystów. Premier Cyrankiewicz w przemówieniu radiowym mówił, że ręka podniesiona przeciwko władzy ludowej będzie odcięta.

Oskarżeni o udział w wydarzeniach otrzymali kilkuletnie wyroki więzienia.

Pod wpływem wydarzeń w Poznaniu nastąpiła aktywizacja robotników w całej Polsce;

  • żądali jawności życia publicznego, zniesienia cenzury
  • powstawały rady robotnicze w zakładach pracy (FSO na Żeraniu).

Tymczasem w PZPR ujawniły się dwie orientacje polityczne:

  • „natolińska” – dogmatycy sympatyzujący z Rokoszowskim
  • „puławska” – grupa pragnąca demokratyzacji kraju.

Różnice między orientacjami wyraźnie zaznaczyły się na VII Plenum KC PZPR – 18-28 lipca 1956 roku.

VII Plenum KC PZPR podjęło uchwałę o naprawie „błędów i wypaczeń”

  • obiecywano „przestrzeganie socjalistycznej praworządności”
  • odwołano oskarżenie wobec Gomułki o „odchylenie prawicowo-nacjonalistyczne”

Przeszłość i przyszłość Polski w okresie od lipca do października 1956 roku były przedmiotem dyskusji

  • uroczyście obchodzono rocznicę powstania warszawskiego
  • krytykowano partię
  • 26 sierpień – śluby Jasnogórskie z okazji 300-lecia ślubów Jana Kazimierza
  • przywrócono legitymację partyjną Władysławowi Gomułce

Podczas obrad VIII Plenum KC PZPR została zgłoszona kandydatura Władysława Gomułki. W tym samym czasie do Polski przybyła delegacja radziecka z Chruszczowem, który rozważał interwencję zbrojną w Polsce wojsk Układu Warszawskiego, aby wydarzenia w Polsce nie wymknęły się spod kontroli. Gomułka zapewnił całkowitą kontrolę partii nad społeczeństwem – Chruszczow zgodził się na jego kandydaturę, powrócił do Moskwy i wstrzymał marsz wojsk na Warszawę. Po wznowieniu obrad VIII Plenum Gomułka w swoim przemówieniu programowym skrytykował założenia gospodarcze planu 6-letniego, kolektywizację rolnictwa, zapowiedział liberalizację życia politycznego. Gomułka uzyskał poparcie robotników na wiecu – 24 października na Placu Defilad w Warszawie.

Zlikwidowano Komitet ds. Bezpieczeństwa Publicznego i UB, a powołano Służbę Bezpieczeństwa. Odwołano Rokoszowskiego i oficerów radzieckich z armii polskiej, którzy opuścili Polskę.

W listopadzie 1956 roku podpisany został układ z ZSRR:

  • zwiększono repatriację z ZSRR Polaków – w latach 1955-59.

230 tysięcy Polaków powróciło do kraju

  • określono status prawny wojsk radzieckich w Polsce
  • ZSRR anulował polskie zadłużenie
  • Kredyt od ZSRR na zakup zboża

Powrót Gomułki do władzy oznaczał w polityce wewnętrznej odrzucenie stalinowskiego modelu państwa i liberalizację życia politycznego, ale oczywistym było, że Gomułka nie ma zamiaru liberalizować systemu – realizował on własną linie polityczną. Odnosząc się do występujących w PZPR różnic politycznych dostrzegł dwa zagrożenia: rewizjonizm i dogmatyzm. Dogmatyzm tylko zniekształcił idee marksistowsko-leninowskie. Rewizjonizm zmierzał do likwidacji ideologii marksistowsko-leninowskiej na rzecz socjaldemokracji.

W dniach 10-19 marca 1959 roku odbył się III Zjazd PZPR, na którym Gomułka ostatecznie rozprawił się z rewizjonistami

Przyjęte na Zjeździe uchwały dotyczyły:

  • rozwoju gospodarczego Polski
  • zadań partii
  • uchwalono nowy statut partii
  • wybrano nowe władze centralne
  • Gomułka wyraził krytykę w stosunku do Kościoła
  • zapowiedziano socjalistyczną przebudowę wsi – tworzenie na wsi spółdzielni produkcyjnych
  • panowanie zapoczątkowało centralizację zarządzania w gospodarce
  • z powodu braku mięsa od 1959 roku wprowadzono tzw. „dzień bezmięsny” w poniedziałek

W następnych latach nową politykę realizowano połowicznie i z zahamowaniami, a próby reformowania gospodarki w końcu lat 60-tych, w warunkach rosnących dysproporcji i opóźnień nie przyniosły oczekiwanych rezultatów

  • nastąpił spadek tempa wzrostu dochodu narodowego
  • stagnacja płac realnych.

Doszło do ponownego zaostrzenia stosunków władz politycznych z Kościołem:

  • władze wprowadziły nowe przepisy podatkowe
  • zakazywały budownictwa sakralnego – w 1960r w Nowej Hucie wybuchły rozruchy spowodowane zakazem budowy koscioła
  • W 1960 wycofano naukę religii ze szkół
  • Usunięto zakonnice z przedszkoli i szpitali
  • Powoływano kleryków do wojska
  • Zakazano oficerom wojska, milicji, funkcjonariuszom partii zawierania ślubów kościelnych i praktyk religijnych
  • W 1966r zatrzymano obraz Matki Boskiej Częstochowskiej w czasie pielgrzymki po Polsce – później wędrowały same ramy. W połowie 1957r prymas Wyszyński ogłosił program Millenium. Kościelnemu programowi Millenium rząd przeciwstawił własny. Gomułka ogłosił hasło „tysiąc szkół na tysiąclecie” władze organizowały świeckie uroczystości w różnych miastach Polski. Uroczystości milenijne zakończyły się sukcesem kościoła , gdyż Polacy opowiedzieli się po stronie chrześcijaństwa i Episkopatu. Centralne uroczystości odbyły się na Jasnej Górze
  • Ponieważ władze nie wyraziły zgody na przyjazd papieża Pawła 6 na uroczystości milenijne do Gniezna, papież odprawił uroczystą mszę w Watykanie
  • Szczególnie drażliwą sprawą w stosunkach państwo-Kościół stało się orędzie biskupów w sprawie pojednania. Gomułka uznał Orędzie za dokument reakcyjny. Prymas Wyszyński został oskarżony o zdradę polskiej racji stanu:

Narastało niezadowolenie głównie wśród inteligencji z polityki społecznej i kulturalnej. W atmosferze narastającego kryzysu 14 marca 1964r  Antoni Słonimski złożył na ręce Cyrankiewicza list podpisany przez 34 intelektualistów przeciwko :

-ograniczeniu przydziału papieru na druk książek i czasopism

-Cenzurze prasowej .

-polskiej polityce kulturalnej nie zgodnej z duchem narodu.

List dotarł do zachodnich agencji prasowych i Radia Wolna Europa. Aresztowano Warżkowicza za rozpowszechnianie nie prawidłowych wiadomości.

Ośrodkiem myśli liberalnej stał się Uniwersytet Warszawski. Pracownicy UW wystosowali w 1965r „List Otwarty” do członków PZPR i ZMS UW. Młodych pracowników (kurarż , K.Modzelewski ) aresztowano i skazano na kary zawieszenia.

W listopadzie 1967r Teatr Narodowy wystawił „Dziady” A.Mickiewicza. Spektakl uznano za ważne wydarzenie artystyczne , ale władze Komunistyczne zawiesiły go motywując tą decyzje antyradzieckimi reakcjami.Ostatni spektakl Dziadów odbyłsię 30 stycznia 1968r

Po nim doszło do demonstracji w której interweniowała milicja

-milicja aresztowała uczestników demonstracji

-z listy studentów usunięto A.Michnika

-„wojna, ulotkowa”-młodzież zbierała podpisy pod petycjami domagając się powrotu zwolnionych studentów i profesorów

-Związek Literatów Polskich skrytykował władze

8.3 1968r został zwołany wiec protestacyjny studentów UW i innych uczelni – Łódź, Kraków , Poznań

-żądanie uwolnienia represjonowanych studentów

-rozbicie manifestacji przez milicje

28.3 1968 roku w UW odbył się wiec w obronie zwolnionych pracowników

-studenci uchwalili Deklaracje Ruchu Studenckiego – żądali reform gospodarczych , prawa do zrzeszania się, zniesienia cenzury, przestrzegania konstytucji

Skutki marca 68

-lekcja totalitaryzmu dla młodzieży

-ujawnił brak poparcia dla studentów innych grup społecznych

-Polska zaczęła mieć nie korzystną opinie państwa antysemickiego

-osłabił pozycje Władysława Gomółki

-zmiany we władzy –przewodniczącym Rady Państwa został M.Spychalski , szefem MON gen.W.Jaruzelski

Przyczyny tragicznych wydarzeń grudnia 1970r na wybrzeżu to:

-zła sytuacja gospodarcza

-korupcja ,złamanie się systemu gospodarczego –władze próbowały wprowadzić tzn. system bodźców materialnego zainteresowania , który nie zdał egzaminu, lukę inflacji na zamierzano zlikwidować poprzez podwyżke cen artykułów żywnościowych i konsumpcyjnych , która uderzała w rodziny o niskich dochodach 14.12.1970 protest robotników Stoczni Gdańskiej popartych przez zakłady Trójmiasta i inne (Szczecin ,Słupsk ,Elbląg )

-Komitet Strajkowy żądał cofnięcia podwyżek, wolności prasy i religii

-szturm na Komitet Wojewódzki w Gdańsku –starcie z MO i wojskiem

-zginęło 45 osób ponad 1.5 tyś zostało rannych, około 3-5 tyś aresztowanych

20 grudnia 1970 zwołano 7 Plenum KC PZPR

-ustąpienie Gomułki i wybór E. Gierka na 1 sekretarza

-sformułowno nową politykę społeczno – Ekonomiczną

tzw.strategia przyśpieszonego rozwoju gospodarczego i społecznego Polski zakładająca utrzymywanie szybkiego wzrostu gospodarczego i poprawę materialnych i kulturalnych warunków życia społeczeństwa

-nowe władze zapowiedziały podwyżki płac zamrożenie, złagodzenie cenzury, zwróciły się z prośbą o zaufanie i pomoc.

Władze nie zrezygnowały z podwyżek; zła sytuacja ekonomiczna i kłamliwe informacje w mediach spowodowały strajki w 1971 roku na Wybrzeżu i w Łodzi

  • spotkania nowej ekipy ze strajkującymi, którzy żądali cofnięcia podwyżek i bezpieczeństwa dla strajkujących
  • na pytanie Gierka „pomożecie ?” większość strajkujących odpowiedziała „pomożemy”.
  • władze nie sprowadziły podwyżek, zapowiedziano odbudowę Zamku Królewskiego w Warszawie, ustała nagonka na Kościół, zgładzono cenzurę.

Zjazd PZPR w grudniu 1971 roku przyjął ambitne plany na najbliższą 5-latkę (1971-75)

  • produkcja przemysłowa miała wzrosnąć o 50%, płace o 18%, dochód narodowy o 39%, produkcja rolna o 21%

Gierek proponował hasło budowy „drugiej Polski”.

Budowa Huty Katowice, Portu Północnego w Gdańsku, kopalni węgla brunatnego w Zagłębiu Lubelskim, brunatnego w Bełchatowie, elektrowni „Kozienice”, zakładów azotowych we Włocławku

  • budowa Trasy Łazienkowskiej w Warszawie
  • od 1978 roku budownictwo mieszkaniowe z wielkiej płyty
  • podwojenie liczby samochodów – fabryka Fiata 126 P w Bielsku Białej i Tychach

„Manewr gospodarczy” polegający na obciążeniu gospodarki inwestycjami miał zahamować niekorzystną sytuację w gospodarce. Po roku 1975 nastąpiło załamanie się tej polityki.

Przyczyny:

  • niepodjęcie reform politycznych i gospodarczych
  • wysoka akumulacja dochodu narodowego
  • zadłużenie zagraniczne, które przekroczyło bezpieczną granice długów

24 czerwca 1976 roku rząd podjął decyzję o podwyżce cen mięsa i wędlin o 70%, cukru o 100%.

Do akcji przeciwko strajkującym wysłano MO, ZOMO. Zginęło dwóch demonstrantów, 75 ZOMO-wców zostało rannych. Jeszcze tego samego dnia władze zrezygnowały z podwyżek, jednocześnie przystąpiono do represji wobec strajkujących – zwolnienia z pracy, procesy sądowe, więzienia, bicie oskarżonych.

Mimo represji zaczęły powstawać niezależne organizacje polityczne i społeczne, m.in. KOR, ROPCiO, KPN – głównie wśród inteligencji stanowiące zaczątek opozycji politycznej, a także lokalne komitety założycielskie Wolnych Związków Zawodowych i Komitety Samoobrony Chłopskiej.

KOR żądał;

  • amnestii dla więźniów, przywrócenia do pracy zwolnionych po strajkach w 1970 i 1976 roku
  • udzielał pomocy represjonowanym i ich rodzinom
  • wydawał „Biuletyn Informacyjny KOR”

Czynnikiem moralnym i psychologicznym przyspieszającym przemiany polityczno-społeczne stał się wybór Karola Wojtyły na papieża i jego pierwsza wizyta w Polsce – czerwiec 1976.

W lutym 1980 roku na VIII Zjeździe PZPR ponownie wybrano Gierka na

I sekretarza partii.

W marcu 1980 roku odbyły się wybory do Sejmu

  • opozycja wzywała do bojkotu wyborców
  • według danych frekwencja wyniosła, 99%, według KOR 75-80%

Rok 1980 stał się dla ekipy Gierka rokiem końca dekady.

1 sierpnia 1980 roku – podwyżka cen mięsa

Od 2 sierpnia rozpoczęły się strajki robotnicze w całej Polsce, 14 sierpnia rozpoczął się strajk okupacyjny w Stoczni Gdańskiej, gdzie powołano Międzynarodowy Komitet Strajkowy (NKS) pod przywództwem Lecha Wałęsy, w Stoczni w Szczecinie – Mariana Jurczyka, a w Jastrzębiej Zdroju – J. Sienkiewicza.

MKS wysunął 21 postulatów;

  • żądał wolnych związków zawodowych, prawa do strajków, uwolnienia więźniów politycznych, wolności słowa, przeprowadzenia reform gospodarczych, podwyżki płac, wolnych sobót. Kryzys polityczny i masowe strajki w całym kraju zwłaszcza na Wybrzeżu zostały zakończone podpisaniem porozumień społecznych w Szczecinie, Gdańsku i Jastrzębiu Zdroju, w których uznano słuszność protestu robotników i przyjęto ich postulaty.

Na VI Plenum KC PZPR – wrzesień 1980, po ustąpieniu Gierka na I sekretarz KC PZPR wybrano Stanisława Kanię i sformułowano politykę tzw. socjalistycznej odnowy. Władze nie chciały realizować postanowień sierpniowych

  • Polskę ogarnęła ponownie fala strajków
  • aresztowano działaczy opozycyjnych
  • 3 października ogłoszono powszechny strajk ostrzegawczy a władze;
  • zgodziły się na rejestracje NSZZ „Solidarność” – 24 października 1980 r.
  • Wyraziły zgodę na dostęp do audiencji w mediach.

W następnych miesiącach dochodziło do kolejnych strajków lokalnych oraz ogólnopolskich:

  • marzec 1981 roku – strajkowali studenci z około 30 uczelni
  • w Rzeszowie i Ustrzykach Dolnych rolnicy okupowali budynki państwowe – domagali się zalegalizowania rolniczej „Solidarności”.

19 lutego podpisano porozumienia ustrzycko-rzeszowskie i zakończono akcję strajkową.

Po rezygnacji J. Pińskowskiego nowym premierem został W. Jaruzelski – luty 1981 roku. Nowy premier zwraca się z prośbą do związkowców o „90 spokojnych dni”.

Do poważnego kryzysu w stosunkach rządu – „Solidarność” doszło w następstwie wydarzeń bydgoskich – 19 marca

  • na sesji wojewódzkiej Rady Narodowej zostali pobici przez MO działacze „Solidarności”.

W odpowiedzi 27 marca odbył się 4 godzinny strajk ostrzegawczy

  • „Solidarność” domagała się ukarania winnych kryzysu bydgoskiego, rejestracji związku rolników.

Ostatecznie zostało zawarte porozumienie warszawskie do którego doprowadziły rozmowy Jaruzelskiego z prymasem Wyszyńskim

  • „Solidarność” odnowiła strajk generalny
  • władze wprowadziły kartki na żywność
  • powstał „Tygodnik Solidarność”
  • w maju zarejestrowano NSZZ rolników indywidualnych „Solidarność”.

W dniach 21-24 lipca 1981 roku odbył się w Warszawie IX Nadzwyczajny Zjazd PZPR

  • zapowiadano przeprowadzenie reform ustrojowych
  • przygotowano założenia reformy gospodarczej
  • uchwalono nowy statut PZPR i Odezwę do narodu polskiego
  • I sekretarzem KC pozostał Stanisław Kania
  • Powołano komisję w celu wyjaśnienia przyczyn konfliktów społecznych w dziejach PRL

Na przełomie września i października 1981 roku odbył się I Krajowy Zjazd Delegatów NSZZ „Solidarność” w Gdańsku, który określił organizację jako ruch społeczny dążący drogą pokojową do demokratycznych przekształceń ustrojowych w państwie.

  • w tajnych wyborach Zjazd wybrał na przewodniczącego Lecha Wałęsę
  • ogłoszono na nim Posłanie do ludzi pracy Europy Wschodniej zawierające postulat obrony praw człowieka
  • opracowano program „Solidarność”, która miała bronić praw pracowniczych, postulowano reformy gospodarcze, demokratyzację życia politycznego

18 październik 1981 roku – W. Jaruzelski został I sekretarzem KC PZPR, skupiając w swych rękach władzę premiera, ministra obrony narodowej co zapowiadało zaostrzenie kursu politycznego.

1 listopada – w siedzibie prymasa odbyło się spotkanie W. Jaruzelskiego, prymasa J. Glempa i L. Wałęsy. Rozmowa dotyczyła przezwyciężenia kryzysu. W. Jaruzelski wystąpił z propozycją utworzenia Frontu Porozumienia Narodowego. Po spotkaniu Wałęsa spotkał się z krytyką części Komitetu Krajowego. Radykałowie z „Solidarności” żądali utworzenia Społecznej Rady Gospodarki Narodowej, która miałaby kontrolować rząd, reformować gospodarkę bez PZPR, miałaby mieć wpływ na decyzję.

Tymczasem strajkowali studenci Akademii Medycznej, Wyższej Szkoły Inżynieryjnej w Radomiu, Wyższej Szkoły Pożarnictwa – gdzie 2 grudnia oddziały MO zajęły gmach siłą.

Rząd generała Jaruzelskiego nie potrafił rozwiązać narastającego w Polsce konfliktu dostępnymi sobie środkami i wybrał drogę „wojenną”.

13 grudnia1981 roku na terenie całego kraju Rada Państwa wprowadziła stan wojenny uzasadniając swą decyzję niebezpieczeństwem katastrofy narodowej.

Ukonstytuowała się Rada Ocalenia Narodowego z przewodniczącym generałem Jaruzelskim.

Nastąpiło:

  • ograniczenie praw i swobód obywatelskich
  • zawieszenie organizacji politycznych, społecznych i związków zawodowych
  • blokada telefoniczna, kontrola rozmów telefonicznych i listów
  • cenzura
  • militaryzacja największych przedsiębiorstw
  • godzina milicyjna

W czasie stanu wojennego internowano wielu działaczy związkowych i politycznych – łącznie około 10 tysięcy, m.in. L.Wałęsę, którego przewieziono do ośrodka w Arłamowie w Bieszczadach. Stan wojenny zaskoczył działaczy „Solidarności” i społeczeństwo. W kraju strajkowało około 190 zakładów, strajk podjęły uczelnie, górnicy.

W dniu 16 grudnia 1981 roku doszło do starć z milicją w kopalni „Wujek” – zginęło 9 górników: stopniowo rygory stanu wojennego łagodzono.

W 1989 roku został zawieszony, a 22 lipca 1983 roku Rada Państwa ogłosiła jego zniesienie. W założeniach władz stan wojenny miał się przyczynić do opanowania kryzysu gospodarczego. Tymczasem w 1982 roku gospodarka polska uległa dalszemu rozkładowi. Stary i zużywający się majątek produkcyjny był coraz mniej wydajny mimo coraz większego wysiłku pracowników. Inną przyczyną upadku gospodarki stało się zerwanie łączności telefonicznej, przerwy w dostawie surowców i prądu oraz bałagan wynikający z zarządzeń komisarzy wojskowych fabryk. Nastąpiła wprawdzie poprawa równowagi rynkowej, ale kosztem obniżenia stopy żywnościowej społeczeństwa:

w 1983 roku wprawdzie udało się zahamować spadek dochodu narodowego i produkcji, ale zmniejszenie inwestycji, dopływu technologii i kredytów zachodnich prowadziły do dekapitalizacji majątku narodowego oraz opóźniały wychodzenie z założenia. Zwiększało się stale zadłużenie. Władze starały się pokazać, że zniosły stan wojenny z poczucia siły a nie słabości.

Zwalczając „Solidarność” władze starały się skompromitować Wałęsę. Akcja zawiodła, kiedy 5 października 1983 roku Wałęsa otrzymał Pokojową Nagrodę Nobla – wywołało to konsternację władz, rząd PRL wysłał nawet oficjalny protest do rządu Norwegii. Wyrazem usztywnienia władz stało się VIII Plenum KC w październiku 1983 roku na którym atakowano Kościół o religię. Do sądu kierowane były akta oskarżenia przeciwko członkom KOR. Wobec przygotowanej kolejnej podwyżki cen rząd uruchomił „konsultacje z masami”, aby oswoić społeczeństwo z pogorszeniem stopy życiowej. Wałęsa i TKK oskarżyli władze o brak reformy gospodarczej zastępowanej podwyżkami cen. Podwyżka cen była mniejsza niż planowano, toteż i protesty wypadły skromniej. Przeceniając swoje zwycięstwo władze przystąpiły na początku 1984 roku do ataku na księży. Akcja usuwania krzyży z sal szkolnych doprowadziła do „wojny o krzyże”, gdyż spotkała się z protestem uczniów i rodziców.

19 października 1984 roku porwano księdza Jerzego Popiełuszkę zaangażowanego w walkę o „Solidarność” i bestialsko zamordowano. Rezultatem zbrodni stała się mobilizacja zwolenników „Solidarności” – powstały komitety przeciw przemocy – mordercy zostali skazani w procesie, ale nie oznaczało to nawiązania dialogu ze społeczeństwem. 24 listopada 1985 roku – powstało Ogólnopolskie Porozumienie Związków zawodowych (OPZZ), które przystąpiło do PRON.

Przez cały 1985 rok władze prowadziły politykę zachęt i zastraszenia. Wezwania TKK do manifestacji i strajków spotykały się z coraz mniejszym odzewem. Pod koniec maja 1985 roku w Gdańsku odbył się proces członków KOR. Michnik, Frasyniak, Lis, którzy skazani zostali na karę więzienia.

Władze musiały się w końcu zdobyć na sprawdzian wyborczy, nie mogąc przedłużać Kadencji Sejmu z 1980r. Wybory odbyły się w październiku 1985 r. Po wyborach została ogłoszona amnestia.

W listopadzie 1985 r. gen W. Jaruzelski został przewodniczącym Rady Państwa, premierem został Z. Messner – jego wybór można było uznać za zapowiedź reform gospodarczych. Kierownictwo partyjno-państwowe nie było w stanie przezwyciężyć stagnacji ekonomicznej, a Solidarność z kolei znajdowała się w odwrocie.

Początek 1986 r. nie przyniósł wielkich zmian. Nadal nękano aresztowaniami i procesami. Złe były stosunki państwo-Kościół. Władze głosiły potrzebę nawiązania stosunków między Watykanem i PRL.

Kolejny X Zjazd PZPR odbył się czerwiec – lipiec 1986r. – okazało się, że w szeregach PZPR panuje zamęt i niepewność. Gospodarka była w stanie stagnacji, pogarszały się warunki życia, rosło poczucie beznadziejności. Chociaż władze zdawały sobie sprawę z przyczyn apatii społeczeństwa to nie były skłonne do zmiany polityków, obawiały się by ustępstwa nie spowodowały  demontażu systemu.

Rok 1988 kończył się w złej atmosferze, która wynikała z nadużycia zaufania przywódców „Solidarności” przez władze oraz rosnących wątpliwości co do słuszności drogi rokowań. Na X plenum KCPZPR przyjęto uchwałę stwierdzającą, że KC opowiada się za rozmowami „okrągłego stołu i zmienieniem ograniczeń w tworzeniu nowych związków zawodowych z „Solidarnością” włącznie.

W momencie, gdy rozpoczynały się rozmowy „okrągłego stołu”, nastroje społeczne w Polsce były bardzo złe. Sytuacja ekonomiczna była fatalna .

29 XII 1989 r. Sejm dokonał zmian w Konstytucji, które formalnie zakończyły istnienie PRL. Zmieniono nazwę państwa na Rzeczpospolita Polska. RP określono jako demokratyczne państwo prawa, w którym zwierzchnia władza należy do narodu i sprawowana jest przez przedstawicieli wybranych do Sejmu i Senatu.

5/5 - (2 votes)

Krótkie dzieje oręża polskiego


Wczesne Dzieje Oręża Polskiego (do X wieku)

Początki oręża polskiego sięgają czasów przedpaństwowych. Wczesne plemiona słowiańskie używały prostej broni, takiej jak włócznie, miecze oraz tarcze wykonane z drewna. Odnalezienia archeologiczne z terenów Polski wskazują na stosowanie także łuków i strzał.

Okres Piastowski (X-XIV wiek)

Za czasów pierwszych Piastów, oręż polski ewoluował. Wprowadzono cięższą zbroję, a także rozwijano kawalerię. Bitwa na Lechowym Polu w 972 roku była jednym z pierwszych znaczących starć, gdzie Polanie użyli swojego oręża w walce z niemieckim cesarzem Ottonem I. W XI i XII wieku, pod wpływem kontaktów z Zachodem, zbroja i broń stały się bardziej zaawansowane.

Okres Jagielloński (XIV-XVI wiek)

W okresie panowania Jagiellonów, Polska stała się jedną z głównych potęg militarnych w Europie. Szczególną rolę odgrywało tutaj ciężkie jazdy – husarii. Husaria, wyposażona w skrzydła, kopie i szable, stała się symbolem polskiej siły wojskowej. Warto też wspomnieć o artylerii, której rozwój przyczynił się do wielu zwycięstw, np. pod Grunwaldem w 1410 roku.

XVII wiek – Czas Wojen

XVII wiek to okres licznych wojen, które ukształtowały polskie wojskowość. Husaria odnosiła spektakularne sukcesy, na przykład w bitwie pod Kircholmem w 1605 roku czy pod Chocimiem w 1673 roku. Jednakże w tym czasie zaczynała tracić na znaczeniu wobec rozwoju piechoty i artylerii.

XVIII wiek – Upadek Rzeczypospolitej

XVIII wiek przyniósł znaczne zmiany w strukturze wojskowej i orężu. Reformy wojskowe króla Stanisława Leszczyńskiego i później Stanisława Augusta Poniatowskiego nie zdołały odmienić losów państwa. Ostateczny rozbiór Polski w 1795 roku zakończył istnienie niepodległego polskiego oręża na ponad 100 lat.

XIX wiek – Powstania Narodowe

W XIX wieku, w okresie zaborów, oręż polski przejawiał się głównie podczas powstań narodowych – listopadowego, styczniowego, oraz w czasie walk Legionów Polskich pod dowództwem Józefa Piłsudskiego. Charakteryzował się on wówczas mniejszą siłą regularnego wojska, a większym naciskiem na działania partyzanckie i konspiracyjne.

XX wiek – Dwie Wojny Światowe i Powojenna Polska

W XX wieku oręż polski był świadkiem i uczestnikiem obu wojen światowych. Pierwsza Wojna Światowa przyczyniła się do odzyskania niepodległości w 1918 roku. W okresie międzywojennym nastąpił rozwój nowoczesnego polskiego wojska. Kampania wrześniowa w 1939 roku, mimo heroicznej obrony, zakończyła się klęską. W czasie II Wojny Światowej polski oręż odznaczał się zarówno w działaniach Armii Krajowej, jak i na frontach poza granicami kraju, np. w bitwie o Monte Cassino. Po wojnie, w okresie PRL, struktura i wyposażenie polskiego wojska były silnie związane z doktryną i technologią radziecką.

Po upadku komunizmu w 1989 roku, polskie siły zbrojne zaczęły przechodzić transformację, dostosowując się do standardów NATO, do którego Polska przystąpiła w 1999 roku. Modernizacja armii obejmowała m.in. zakup nowoczesnego sprzętu i reformę struktury dowodzenia.

Współczesne polskie wojsko jest silnie zintegrowane z systemem obronnym NATO, biorąc udział w wielu misjach i operacjach pokojowych na świecie. Polskie jednostki specjalne, jak GROM czy Formoza, zyskały międzynarodowe uznanie. Polska aktywnie uczestniczy także w programach rozwoju technologii wojskowych, w tym w produkcji nowoczesnych systemów obrony powietrznej, pojazdów opancerzonych oraz samolotów bojowych.

Historia oręża polskiego jest świadectwem zmian, jakie zachodziły w technice wojennej, ale również odzwierciedla ducha narodu walczącego o swoją niepodległość i suwerenność. Od prostych narzędzi bojowych pierwszych Słowian, przez średniowieczne rycerstwo, legendarną husarię, zmagania w czasach zaborów i obu wojen światowych, aż po nowoczesne siły zbrojne XXI wieku, polski oręż był nieodłącznym elementem historii kraju.

Jego rozwój był zawsze ściśle powiązany z aktualnymi wydarzeniami politycznymi i społecznymi, odzwierciedlając zarówno momenty triumfu, jak i tragedii narodowej. Polscy żołnierze, niezależnie od epoki, zawsze wykazywali się odwagą i determinacją, a ich historia jest źródłem inspiracji i dumy narodowej.

Każdy okres w dziejach Polski wnosił nowe elementy do rozwoju oręża, od strategii i taktyki, przez rozwój technologiczny, aż po zmieniające się ideały i cele wojskowości. Polskie wojsko, z jego bogatą historią, pozostaje kluczowym elementem narodowej tożsamości i dziedzictwa Polski.

5/5 - (3 votes)

Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej

Na pierwszym miejscu stawiały sprawę przeprowadzenia w Polsce wyborów i nadszedł czas na realizację tych postanowień. Koalicja rządząca obawiała się, że w razie rozpisania wyborów na wiosnę 1946 roku może utracić władzę i dążyła do przesunięcia daty wyborów, aby wzmocnić swoją pozycję i pozbyć się opozycji. Rosła popularność PSL i SP. Społeczeństwo domagało się jednak głosowania. Komuniści wystąpili z propozycją przeprowadzenia referendum, które miało poprawić ich wpływy i przesunąć w czasie właściwe wybory parlamentarne. 27 kwietnia 1946 roku Krajowa Rada Narodowa uchwaliła „Ustawę o głosowaniu ludowym”

  • przed wyborami do Sejmu zostanie przeprowadzone referendum
  • głosowanie ludowe odpowie na trzy postawione pytania:
  1. czy jesteś za zniesieniem Senatu ?
  2. czy chcesz utrwalenia w przyszłej konstytucji ustroju gospodarczego, wprowadzonego przez reformę rolną i unarodowienia podstawowych gałęzi gospodarki krajowej z zachowaniem ustawowych uprawnień inicjatywy prywatnej ?
  3. czy chcesz utrwalenia zachodniej granicy państwa ?
  • głosowanie ludowe odbędzie się na całym obszarze państwa w dniu 30 czerwca 1946 roku

Referendum stało się dla PSL testem popularności i w związku z tym zwróciło się do wyborców, by na pierwsze pytanie głosowali „nie”, na pozostałe „tak”.

Apele pozostałych partii z koalicji rządzącej:

  • PPR – 3 razy „tak”
  • WiN – „nie” na 1 i 2 pytanie, na 3 „tak”
  • NSZ i NZW – 3 razy „nie” lub zupełny bojkot referendum.

Komuniści uruchomili ogromną machinę propagandową. Plakaty i ulotki miały oddziaływać na emocje, zachowania i postawy.

Przed wyborami rząd Osóbki – Morawskiego starał się poprawić zaopatrzenie w miastach, rolnikom obiecywano zniesienie od 1 sierpnia 1946 roku obowiązkowych dostaw. W terenie próbowano jednocześnie zastraszyć działaczy PSL, wielu aresztowano, rozpędzano wiece, usuwano z komisji przedstawicieli.

Referendum odbyło się 30 czerwca 1946 roku. Według najnowszych badań ¾ społeczeństwa opowiedziało się przeciwko blokowi komunistów.

Wybory do Sejmu Ustawodawczego ustaliła Krajowa Rada Narodowa na dzień 19 stycznia 1947 roku.

PPR, PPS, SL, SD utworzyły wspólny blok wyborczy z podziałem mandatów:

  • PPR 32%
  • PPS 32%
  • SL 25%
  • SD 10%

Osobno w wyborach startowały: PSL, PSL – Nowe Wyzwolenie (powstałe z rozłamu PSL) i Stronnictwo Pracy (SP).

W okresie poprzedzającym termin wyborów władze komunistyczne rozpętały terror (zastraszanie, aresztowania, morderstwa, prowokacje, kłamliwa propaganda przeciw PSL-owi), rozbijano wiece, demolowano lokale stronnictwa.

W dniu 19 stycznia 1947 roku, w dniu głosowania, lokale wyborcze obstawiło wojsko i milicja. Część wyborców głosowała jawnie. Według Państwowej Komisji Wyborczej w głosowaniu wzięło udział 89, 9% uprawnionych do głosowania, ale do dzisiaj nie udało się odnaleźć prawdziwych wyników w skali ogólnokrajowej.

Dla opozycji wysokie zwycięstwo Bloku – 80% było nieprawdopodobne. Wyniki zostały oprotestowane wskazując na naruszenie praw wyborczych i „różne cuda nad urną”. Według Mikołajczyka na PSL głosowało około 74% wyborców.

W dniu 4 lutego 1947 roku Sejm Ustawodawczy zebrał się na swoim pierwszym posiedzeniu.

5 lutego 1947 roku posłowie wybrali na prezydenta jedynego kandydata, którym był Bolesław Bierut. Prezydent miał być wybierany na 7 lat, nie mógł piastować innych stanowisk państwowych.

Sejm 6 lutego 1947 r. powołał rząd. Premierem rządu został Józef Cyrankiewicz, wicepremierami: Władysław Gomułka (PPR), Antonii    Korzycki (SL).  Została powołana Rada Państwa, w skład której weszli:

  • prezydent RP, jako przewodniczący
  • marszałek i wicemarszałkowie Sejmu
  • prezes Najwyższej Izby Kontroli

Zadania Rady Państwa:

  • nadzór nad rządami narodowymi
  • zatwierdzanie dekretów rządu

19 lutego 1947 roku została uchwalona „Mała Konstytucja”, która określała zakres uprawnień:

  • Sejmu
    • uchwalał konstytucję
    • kontrolował działalność rządu
    • uchwalał budżet
  • Prezydenta
    • zwoływał, otwierał, odraczał i zamykał sesje sejmowe
    • podpisywał ustawy
    • wydawał rozporządzenia wykonawcze
    • mianował Prezesa Rady Ministrów
    • pełnił funkcję najwyższego zwierzchnika sił zbrojnych
    • reprezentował państwo na zewnątrz

– Rządu

  • był odpowiedzialny konstytucyjnie i parlamentarnie

Mała Konstytucja nie zawierała gwarancji wolności obywatelskich. W tym zakresie Sejm ogłosił oddzielną deklarację o prawach obywatelskich, która nie była przestrzegana. Uzupełnieniem tej deklaracji była ustawa amnestyjna.

Po wyborach do Sejmu, w bardzo trudnej sytuacji znalazł się Stanisław Mikołajczyk i PSL. Nastąpił rozłam w PSL. Część z czasem połączyła się ze Stronnictwem Ludowym. Mikołajczykowi groziła utrata wolności. Przygotowano podstawy prawne, aby pozbawić go immunitetu poselskiego a następnie postawić go w stan oskarżenia. Mikołajczyk skorzystał z pomocy ambasady brytyjskiej i opuścił kraj. Wraz z opuszczeniem przez niego kraju, legalna opozycja przestała istnieć.

Ocena pierwszych lat Polski powojennej:

  • przejęcie władzy przez komunistów, „czystki” w społeczeństwie
  • początek budowy państwa totalitarnego, likwidacja opozycji, terror, aresztowania
  • przeprowadzono pierwsze reformy społeczno – gospodarcze; rolna, nacjonalizację przemysłu
  • w 1947 roku, w ramach planu „Wisła” oddziały wojska, MO, UB dokonały obławy i wysiedlenia około 150 tysięcy Ukraińców z Bieszczad, podczas akcji śmierć poniosło 1,5 tysiąca Ukraińców, rozbito oddziały Ukraińskiej Powstańczej Armii (UPA) – z rąk UPA zginął gen. Karol Świerczewski – marzec 1947 rok.

Według Stalina droga do socjalizmu była jedna – poprzez naśladowanie i realizację „doświadczeń radzieckich w budownictwie ustroju komunistycznego”. Stalinizm był systemem dyktatury politycznej, który podporządkował sobie i kontrolował wszystkie dziedziny życia ludzkiego. Miał charakter totalny i łączył się z „kultem jednostki”. Poprzez strach i zniewolenie łączył wielu ludzi, mobilizował ich do walki z „wrogami ludzi”. Gdy brakowało wrogów rzeczywistych wymyślano ich – na bazie nieufności i podejrzliwości. Stalinizm niszczył wzorce i wartości, których fundamentem była kultura i tradycja narodowa.

W stalinowskiej Polsce umacniała się totalna kontrola życia społecznego, politycznego i jednostkowego.

Gomułka uważał, że w budowie komunizmu należało uwzględnić polskie warunki i pójść „polską drogą do socjalizmu”, przy:

  • zachowaniu prywatnej własności ziemi
  • współudziale społeczeństwa w kierowaniu państwem.

Uważał, że decyzje w sprawach polskich powinny zapadać w Warszawie a nie w Moskwie.

Oskarżono Gomułkę o „odchylenie prawicowo – nacjonalistyczne” i odsunięto od władzy. Nowym sekretarzem PPR został Bolesław Bierut. W latach 1951 – 1954 Gomułka był aresztowany.

Na wzór radziecki i pod naciskiem Stalina doszło w grudniu (15-21) 1948 roku, w gmachu Politechniki Warszawskiej na Kongresie Zjednoczeniowym do zjednoczenia PPS i PPR i ogłoszono utworzenie Polskiej Zjednoczone Partii Robotniczej z Bolesławem Bierutem jako Przewodniczącym Komietu Centralnego PZPR.

Na Kongresie uchwalono:

  • Statut PZPR według którego zadaniem partii miało być zbudowanie w Polsce socjalizmu
  • Deklaracje ideowa, która określała partię jako marksistowską.
5/5 - (2 votes)

Polska w latach 1945-1956 – proces tworzenia aparatu władzy przez komunistów – PKWN, TRJN, referendum, wybory – 1946, stalinizm

21 lipca 1944 roku z inspiracji Stalina powstał Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego. Przewodniczącym PKWN został Edward Osóbka – Morawski. Władzę ustawodawczą miała powstała w nocy z 31 grudnia 1943 na 1 stycznia 1944 roku Krajowa Rada Narodowa. Prezydentem KRN został Bolesław Bierut. KRN ogłosiła się reprezentacją polityczną narodu polskiego. Powołała do życia Armię Ludową, a dowódcą został Michał Żymierski – Rola, uchwaliła tymczasowy statut rad narodowych, wojewódzkich, powiatowych, miejskich i gminnych.

PKWN w dniu swojego powstania opracował „Manifest do Narodu Polskiego”, w którym stwierdzono, że KRN jest jedynym legalnym źródłem władzy w Polsce, a PKWN legalną, tymczasową władzą wykonawczą. Manifest PKWN zapowiadał:

  • przeprowadzenie reformy rolnej
    • przymusowa parcelacja majątków powyżej 100ha powierzchni ogólnej lub 50ha użytków rolnych
    • parcelacją objęto majątki kolaborantów, dezerterów i uchylających się od służby wojskowej
    • przydziały dla bezrolnych wynosiły 5ha za odpłatnością
  • powszechny dostęp do nauki i oświaty
  • demokratyzacja życia społecznego
  • wzywał do wolności Polski

Treść Manifestu miała przekonać nieufnie nastawione społeczeństwo polskie do nowej władzy. powstanie PKWN stworzyło nową sytuację polityczną na terytorium Polski. Nowa władza budziła obawę, że Polska stanie się siedemnastą republiką ZSRR. Z drugiej strony polskie społeczeństwo wycieńczone wojną pragnęło spokoju, odbudowy życia gospodarczego i społecznego.

31 grudnia 1944 roku PKWN przekształcił się w Tymczasowy Rząd Rzeczypospolitej Polskiej. Premierem został Edward Osóbka – Morawski a wicepremierami: Władysław Gomułka z PPR i Stanisław Janusz z SL. Nowy rząd został uznany przez ZSRR, Jugosławię i Czechosłowację.

21 kwietnia 1945 roku, rząd zawarł układ o przyjaźni, pomocy wzajemnej i współpracy powojennej, który miał obowiązywać 20 lat.

Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej

O powstaniu TRJN zadecydowano na Konferencji Wielkiej Trójki w Jałcie, w dniach 4-11 lutego 1945 roku. Dyskutowano kwestię granic Polski oraz utworzenia rządu polskiego. Brak porozumienia Wielkiej Trójki w sprawie utworzenia rządu polskiego i ustalenia ostatecznej granicy zachodniej przeniósł te sprawy zgodnie z propozycją Mołotowa na Konferencję w Moskwie.

Konferencja w Moskwie obradowała od marca 1945 roku. Zostały wysłane zaproszenia na nią do zainteresowanych stron. W dniach 17-21 marca 1945 roku odbyły się konsultacje. Stronę Rządu Tymczasowego reprezentowali:

Bolesław Bierut, Władysław Gomułka i Edward Osóbka – Morawski, emigrację zaś Stanisław Mikołajczyk. W negocjacjach nie wzięli udziału przedstawiciele rządu Arciszewskiego.

W tym czasie, gdy polscy politycy przygotowywali się do podpisania porozumienia, trwał proces podstępnie aresztowanych przedstawicieli Polskiego Państwa Podziemnego, przed Sądem Wojskowym ZSRR. 27-28 marca 1945 roku aresztowano działaczy podziemia i przewieziono do Moskwy. Proces „szesnastu” był nielegalny i łamał międzynarodowe prawo, ale protest Rady Jedności Narodowej wysłany do Konferencji założycielskiej ONZ pozostał bez echa.

Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej powstał 28 czerwca 1945 roku. Jego struktura świadczyła o przewadze w nim komunistów i partii sojuszniczych. Premierem TRJN został Edward Osóbka – Morawski (socjalista), wicepremierami: Stanisław Mikołajczyk (ludowiec) i Władysław Gomułka (Polska Partia Robotnicza). Rząd składał się z 17 ministrów z PRR.

TRJN do września 1945 roku został uznany przez 17 krajów m.in. Francję, Włochy, Wielką Brytanię, USA, Kanadę, Chiny. Jednocześnie rządy tych państw cofnęły uznanie dla rządu Arciszewskiego, który przekazał rządom USA i Wielkiej Brytanii memorandum, w którym dowodził, że TRJN jest rządem nielegalnym. Politycy krajowego podziemia pogodzili się z istnieniem TRJN. Stefan Korbański – Delegat Rządu na Kraj złożył urząd. Również Rada Jedności Narodowej 1 lipca 1945 roku podjęła decyzję o zaprzestaniu działalności, wydając jednocześnie odezwę do Narodu Polskiego i Narodów Sprzymierzonych, określając w niej pojęcie demokracji w rozumieniu narodu polskiego. Uznanie TRJN przez mocarstwa zachodnie za legalną władzę zakończyło etap walki komunistów o przejęcie władzy w Polsce.

10 lipca 1945 roku Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej przedstawił swoje postulaty Wielkiej Trójce w sprawie granicy zachodniej.                     W konferencji Wielkiej Trójki w Poczdamie uczestniczył Mikołajczyk i Bierut, przedstawiając swoje propozycje.

W Poczdamie ustalono:

  • granica polsko – niemiecka miała przebiegać na Odrze i Nysie Łużyckiej. Do Polski wcielono: Szczecin, Gdańsk i część Prus Wschodnich
  • zdecydowano o całkowitym przesiedleniu ludności niemieckiej z terenów polskich
  • Polska miała otrzymać odszkodowanie wojenne za pośrednictwem ZSRR
    • ZSRR oszacował, że Polska dostanie 15% reparacji z radzieckiej strefy okupacyjnej i 15% dóbr przemysłowych
    • ZSRR nigdy nie rozliczył się ze swoich zobowiązań, a spłatę odszkodowań uzależnił od dostaw przez Polskę węgla do ZSRR po zaniżonej cenie.
      Dostawy węgla na takich warunkach przeciągnęły się aż do 1953 r.
5/5 - (2 votes)