Samorząd terytorialny we Francji po II wojnie światowej

Wstęp

Rozdział I. Historyczne uwarunkowania i ewolucja samorządu terytorialnego we Francji

1.1. Historia samorządu terytorialnego we Francji przed II wojną światową
1.2. Zmiany w samorządzie terytorialnym w okresie II wojny światowej
1.3. Odbudowa i reorganizacja samorządu terytorialnego po 1945 roku
1.4. Kluczowe reformy i ustawy kształtujące współczesny samorząd terytorialny

Rozdział II. Struktura administracyjna samorządu terytorialnego we Francji

2.1. Podział administracyjny: regiony, departamenty i gminy
2.2. Kompetencje i funkcje różnych szczebli samorządu terytorialnego
2.3. Organizacja wewnętrzna i zarządzanie w jednostkach samorządu terytorialnego
2.4. Relacje między samorządem terytorialnym a administracją centralną

Rozdział III. Reformy samorządu terytorialnego po II wojnie światowej

3.1. Reformy w latach 1950-1980: decentralizacja i modernizacja
3.2. Reforma decentralizacyjna z 1982 roku (loi Defferre)
3.3. Reforma z 2003 roku: Konstytucyjna zmiana dotycząca decentralizacji
3.4. Najnowsze reformy i ich wpływ na funkcjonowanie samorządu terytorialnego

Rozdział IV. Finanse samorządu terytorialnego

4.1. Źródła dochodów jednostek samorządu terytorialnego
4.2. System finansowania i zasady budżetowania
4.3. Wydatki i priorytety budżetowe samorządów
4.4. Wyzwania finansowe i długoterminowe strategie finansowe

Rozdział V. Wyzwania i przyszłość samorządu terytorialnego we Francji

5.1. Współczesne wyzwania administracyjne i polityczne
5.2. Wpływ globalizacji i integracji europejskiej na samorząd terytorialny
5.3. Innowacje i dobre praktyki w zarządzaniu samorządowym
5.4. Perspektywy dalszej decentralizacji i reform samorządowych

Zakończenie

Bibliografia

Wstęp

Samorząd terytorialny odgrywa kluczową rolę w funkcjonowaniu państwa demokratycznego, będąc blisko obywateli i bezpośrednio odpowiadając na ich potrzeby. We Francji, historia i rozwój samorządu terytorialnego są szczególnie interesujące, ze względu na długą tradycję centralizmu i jednoczesne dążenia do decentralizacji. Po II wojnie światowej Francja przeszła szereg istotnych zmian, które miały wpływ na strukturę i funkcjonowanie jej samorządu terytorialnego.

Samorząd terytorialny stanowi nieodłączny element systemu politycznego, który umożliwia państwu demokratycznemu realizację idei bliskości władzy wobec obywateli. W kontekście Francji, będącej jednym z kluczowych krajów Europy, kwestia organizacji samorządowej jest szczególnie interesująca ze względu na historyczne uwarunkowania, tradycję centralizmu oraz późniejsze dążenia do decentralizacji. Historia francuskiego stanęła przed koniecznością fundamentalnej reformy swojego systemu administracyjnego, aby dostosować się do nowych realiów społecznych, politycznych i ekonomicznych. Wojna nie tylko zrujnowała kraj gospodarczo, ale także wzmocniła poczucie potrzeby zmian w zarządzaniu publicznym, co miało przyczynić się do odbudowy i modernizacji państwa.

Samorząd terytorialny w powojennej Francji stanął przed wyzwaniem zrównoważenia między tradycją centralistycznego zarządzania a dążeniem do decentralizacji i większej autonomii lokalnych wspólnot. Francja, jako państwo o silnie zakorzenionej centralistycznej tradycji, opierała swoje struktury administracyjne na modelu, który przez stulecia pozostawał pod ścisłą kontrolą rządu centralnego. Jednak po zakończeniu II wojny światowej potrzeba skutecznego zarządzania zróżnicowanymi potrzebami lokalnych społeczności stała się kluczowa. Zmiana ta była szczególnie widoczna w kontekście odbudowy kraju po zniszczeniach wojennych, co wymagało aktywnego zaangażowania jednostek samorządowych na poziomie lokalnym.

Proces reformy samorządu terytorialnego we Francji po 1945 roku miał na celu przede wszystkim zwiększenie efektywności administracji publicznej, a także wzmocnienie pozycji lokalnych władz, aby mogły one skuteczniej reagować na potrzeby obywateli. W wyniku tych zmian, Francja zaczęła stopniowo przechodzić od scentralizowanego modelu zarządzania do systemu, w którym władze lokalne otrzymały większą swobodę decyzyjną i finansową. Zmiany te nie były jednak procesem jednorazowym, lecz obejmowały szereg reform przeprowadzanych na przestrzeni kolejnych dekad.

Wspomniane reformy decentralizacyjne miały na celu nie tylko poprawę funkcjonowania samorządu, ale także pobudzenie rozwoju gospodarczego i społecznego w regionach oddalonych od Paryża. Dążenie do zrównoważenia różnic regionalnych oraz lepszego wykorzystania lokalnego potencjału znalazło odzwierciedlenie w ustawodawstwie, które wprowadzało kolejne etapy decentralizacji. Ustawa Defferre z 1982 roku była przełomowym krokiem w tym procesie, gdyż znacząco poszerzyła kompetencje władz lokalnych, dając im większą autonomię w zakresie podejmowania decyzji dotyczących rozwoju gospodarczego, planowania przestrzennego oraz usług publicznych.

Podczas gdy rozdział pierwszy pracy skupia się na historycznych korzeniach i ewolucji samorządu terytorialnego, kolejne rozdziały przybliżają, w jaki sposób struktura administracyjna i prawna we Francji dostosowywała się do wyzwań współczesności. Analiza ewolucji struktur samorządowych odzwierciedla dynamikę zmian politycznych, społecznych i ekonomicznych, jakie zaszły we Francji w ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat. Przekształcenia te miały na celu nie tylko zbudowanie bardziej demokratycznego systemu administracyjnego, ale również podniesienie jakości życia mieszkańców poprzez efektywniejsze zarządzanie zasobami lokalnymi.

Współcześnie samorząd terytorialny we Francji odgrywa kluczową rolę w realizacji polityk publicznych, w tym edukacyjnych, społecznych i infrastrukturalnych. Pozostaje jednak pytanie, w jakim stopniu reformy przeprowadzone na przestrzeni ostatnich dekad przyczyniły się do realnej poprawy jakości zarządzania na szczeblu lokalnym i regionalnym. Czy decentralizacja rzeczywiście przyniosła oczekiwane rezultaty, czy też może ujawniła nowe problemy związane z nierównościami terytorialnymi i zarządzaniem finansami publicznymi?

Praca ta ma na celu szczegółowe zbadanie tych zagadnień poprzez analizę kluczowych etapów reform, jak również ich konsekwencji dla współczesnego funkcjonowania samorządu terytorialnego we Francji. W szczególności interesujące jest, jak reformy wpłynęły na zwiększenie partycypacji obywatelskiej, wzrost znaczenia władz lokalnych oraz poprawę efektywności zarządzania publicznego w różnych regionach kraju. Ponadto, istotne będzie przyjrzenie się wpływowi integracji europejskiej na funkcjonowanie francuskiego samorządu oraz roli, jaką odgrywają innowacje w zarządzaniu lokalnym w kontekście globalnych wyzwań, takich jak cyfryzacja i zrównoważony rozwój.

Dalsza analiza pozwoli zrozumieć, jak zmieniająca się dynamika polityczna, gospodarcza i społeczna wpływa na przyszłość francuskiego samorządu terytorialnego oraz jakie kierunki reform mogą być konieczne w obliczu nowych wyzwań, takich jak kryzys klimatyczny, starzejące się społeczeństwo oraz presja na efektywne zarządzanie publiczne.

Rozdział pierwszy pracy poświęcony jest analizie historycznych uwarunkowań oraz ewolucji samorządu terytorialnego we Francji. W tej części pracy omówione zostaną kluczowe etapy rozwoju samorządu terytorialnego przed II wojną światową, zmiany wprowadzone podczas wojny oraz proces odbudowy i reorganizacji po 1945 roku. Zostaną również przedstawione najważniejsze reformy i ustawy, które kształtowały współczesny system samorządowy.

Rozdział drugi koncentruje się na strukturze administracyjnej samorządu terytorialnego we Francji. Przedstawione zostaną podział administracyjny kraju, kompetencje i funkcje różnych szczebli samorządu, organizacja wewnętrzna jednostek samorządu terytorialnego oraz relacje między samorządem a administracją centralną. Ta analiza pozwoli na zrozumienie, jak funkcjonuje i jest zorganizowany samorząd terytorialny we Francji.

Rozdział trzeci poświęcony jest szczegółowej analizie reform samorządu terytorialnego, które miały miejsce po II wojnie światowej. Szczególną uwagę zwrócono na reformy z lat 1950-1980, reformę decentralizacyjną z 1982 roku (loi Defferre), reformę z 2003 roku oraz najnowsze reformy. Rozdział ten pozwoli zrozumieć, jak reformy wpłynęły na decentralizację, modernizację oraz efektywność samorządu terytorialnego we Francji.

Rozdział czwarty dotyczy finansów samorządu terytorialnego. Omówione zostaną źródła dochodów jednostek samorządu terytorialnego, system finansowania i zasady budżetowania, wydatki i priorytety budżetowe oraz wyzwania finansowe i strategie długoterminowe. Analiza finansowa jest kluczowa dla zrozumienia, jak samorządy zarządzają swoimi zasobami i jakie napotykają trudności.

Rozdział piąty zajmuje się wyzwaniami i przyszłością samorządu terytorialnego we Francji. Przedstawione zostaną współczesne wyzwania administracyjne i polityczne, wpływ globalizacji i integracji europejskiej na samorząd terytorialny, innowacje i dobre praktyki w zarządzaniu samorządowym oraz perspektywy dalszej decentralizacji i reform samorządowych. Rozdział ten pozwoli na ocenę przyszłości samorządu terytorialnego we Francji w kontekście zmieniających się warunków globalnych i lokalnych.

Celem niniejszej pracy jest dostarczenie wszechstronnej analizy samorządu terytorialnego we Francji po II wojnie światowej, z uwzględnieniem jego historycznych uwarunkowań, struktury administracyjnej, reform, finansów oraz współczesnych wyzwań i przyszłych perspektyw. Praca ma na celu zrozumienie, jak samorząd terytorialny we Francji ewoluował i jak funkcjonuje w dynamicznie zmieniającym się świecie.

5/5 - (2 votes)

Kartagina i jej miejsce w antycznym układzie sił politycznych

Wstęp

Rozdział I. Historia i rozwój Kartaginy

1.1. Początki i założenie Kartaginy: legenda i fakty
1.2. Rozwój polityczny i społeczny Kartaginy w okresie przedrzymskim
1.3. Ekspansja terytorialna i polityczna Kartaginy w basenie Morza Śródziemnego
1.4. Struktura społeczna i administracyjna Kartaginy: władza i organizacja

Rozdział II. Kartagina w kontekście politycznym i militarnym

2.1. Konflikty i rywalizacje: Kartagina a Grecja i jej kolonie
2.2. Rywalizacja z Rzymem: przyczyny i skutki wojen punickich
2.3. Wojny punickie: kluczowe bitwy i wydarzenia
2.4. Sojusze i koalicje: Kartagina w relacjach międzynarodowych

Rozdział III. Upadek Kartaginy i jego konsekwencje

3.1. Przyczyny upadku Kartaginy: polityczne, militarne i społeczne aspekty
3.2. Zniszczenie Kartaginy przez Rzym: przebieg i skutki
3.3. Kartagina po upadku: wpływ na region i Rzym
3.4. Pamięć o Kartaginie w historiografii i kulturze

Rozdział IV. Kartagina w kontekście porównań z innymi potęgami antycznymi

4.1. Porównanie Kartaginy z Rzymem: struktura polityczna, wojskowa i gospodarcza
4.2. Kartagina a Egipt: różnice i podobieństwa w polityce i strategii
4.3. Kartagina w stosunku do Grecji: wpływ i interakcje
4.4. Lekcje z porównań: wpływ na rozumienie starożytnych struktur politycznych

Rozdział V. Dziedzictwo Kartaginy w nowożytnej historiografii

5.1. Reinterpretacja Kartaginy w kontekście współczesnych badań historycznych
5.2. Kartagina w kulturze popularnej: literatura, film i inne media
5.3. Wpływ odkryć archeologicznych na naszą wiedzę o Kartaginie
5.4. Znaczenie Kartaginy dla współczesnego rozumienia starożytnej polityki

Zakończenie

Bibliografia

Wstęp

Kartagina, jedno z najbardziej fascynujących miast-państw starożytnego świata, odegrała kluczową rolę w układzie sił politycznych basenu Morza Śródziemnego. Założona według legendy przez fenickich osadników w IX wieku p.n.e., Kartagina rozwinęła się z niewielkiego portu handlowego w potężne imperium, które w szczytowym okresie swojej historii rywalizowało z Rzymem i innymi wielkimi mocarstwami ówczesnego świata. Analiza Kartaginy, jej struktur politycznych, militarnej potęgi oraz jej upadku, jest kluczowa dla zrozumienia dynamiki politycznej i militarnej antycznego basenu Morza Śródziemnego.

Rozdział pierwszy pracy skupia się na historii i rozwoju Kartaginy, od jej legendarnych początków po okres jej największej świetności. Opisane zostaną kluczowe etapy w rozwoju politycznym i społecznym miasta, jego ekspansja terytorialna i polityczna oraz struktura społeczna i administracyjna. Rozdział ten pozwoli zrozumieć, jak Kartagina stała się jednym z głównych graczy w antycznym świecie.

Rozdział drugi analizuje Kartaginę w kontekście politycznym i militarnym, koncentrując się na jej relacjach z Grecją, jej koloniami, oraz jej głównym rywalem – Rzymem. Szczegółowo omówione zostaną przyczyny i skutki wojen punickich, kluczowe bitwy oraz sojusze i koalicje, które wpływały na politykę Kartaginy. Rozdział ten ujawnia, jak Kartagina manewrowała w skomplikowanym układzie sił i jak jej polityka wpływała na równowagę sił w regionie.

Rozdział trzeci poświęcony jest upadkowi Kartaginy, analizując przyczyny polityczne, militarne i społeczne, które doprowadziły do jej zniszczenia przez Rzym. Omówione zostaną również skutki upadku Kartaginy dla regionu i dla Rzymu, a także wpływ tego wydarzenia na historiografię i kulturę. Rozdział ten pomoże zrozumieć, jakie były długoterminowe konsekwencje dla regionu i dla świata starożytnego.

Rozdział czwarty porównuje Kartaginę z innymi potęgami antycznymi, takimi jak Rzym, Egipt i Grecja. Analizowane będą różnice i podobieństwa w zakresie struktury politycznej, militarnej i gospodarczej, co pozwoli lepiej zrozumieć unikalne cechy i wpływ Kartaginy w kontekście szerszych uwarunkowań historycznych.

Rozdział piąty bada dziedzictwo Kartaginy w nowożytnej historiografii i kulturze. Zostaną omówione zmiany w interpretacji historycznej Kartaginy w kontekście współczesnych badań, jej obecność w kulturze popularnej oraz wpływ odkryć archeologicznych na naszą wiedzę o Kartaginie. Rozdział ten podkreśli znaczenie Kartaginy dla współczesnego rozumienia starożytnej polityki i jej wpływ na historiografię.

Celem niniejszej pracy jest dostarczenie wszechstronnej analizy roli Kartaginy w antycznym układzie sił politycznych, z uwzględnieniem jej rozwoju, konfliktów, upadku oraz dziedzictwa. Praca ma na celu zrozumienie znaczenia Kartaginy w kontekście politycznym i społecznym oraz ukazanie jej wpływu na historię starożytnego świata.

5/5 - (1 vote)

Skutki wielkich bitew i kampanii wojennych z Turcją

Wielkie bitwy i kampanie wojenne z Turcją, zwłaszcza te, które miały miejsce między państwami europejskimi a Imperium Osmańskim, miały ogromny wpływ na historię, kulturę i geopolitykę Europy oraz Bliskiego Wschodu. Skutki tych konfliktów można rozpatrywać na wielu płaszczyznach, obejmujących zmiany granic, wpływ na rozwój militarny, gospodarczy, religijny i społeczny, a także długoterminowe konsekwencje dla stosunków międzynarodowych.

Jednym z najważniejszych skutków wielkich bitew z Turcją była zmiana granic politycznych w Europie i Azji. Konflikty te doprowadziły do rozbicia i osłabienia Imperium Osmańskiego, które przez wieki dominowało na Bałkanach, Bliskim Wschodzie oraz w Afryce Północnej. Przykładem może być bitwa pod Lepanto w 1571 roku, która zakończyła się klęską floty osmańskiej w starciu z połączonymi siłami Ligi Świętej. Ta bitwa była jednym z kluczowych momentów, które powstrzymały ekspansję turecką na Morzu Śródziemnym i zmniejszyły potęgę morską imperium. Innym przykładem jest bitwa pod Wiedniem w 1683 roku, która zakończyła się zwycięstwem sił koalicyjnych dowodzonych przez króla Jana III Sobieskiego nad armią osmańską. Ta bitwa nie tylko uratowała Wiedeń przed zdobyciem, ale również zapoczątkowała długotrwały proces wycofywania się Turków z Europy Środkowej, co doprowadziło do odzyskania przez Habsburgów kontroli nad Węgrami.

Wielkie bitwy i kampanie z Turcją miały również ogromny wpływ na rozwój militarnej technologii i taktyki. W miarę jak Europejczycy stawali czoła potężnym armiom osmańskim, byli zmuszeni rozwijać nowe formy organizacji wojskowej, techniki oblężnicze oraz taktyki morskie. Przykładem może być wprowadzenie do powszechnego użytku broni palnej, artylerii oraz umocnień bastionowych, które miały na celu obronę przed tureckimi oblężeniami. Konflikty te przyczyniły się również do rozwoju marynarki wojennej, zwłaszcza w kontekście wojen morskich na Morzu Śródziemnym.

Nie można również pominąć ekonomicznych skutków tych konfliktów. Wojny z Turcją miały zarówno negatywne, jak i pozytywne konsekwencje gospodarcze dla uczestniczących w nich państw. Z jednej strony, długotrwałe wojny i kampanie militarno-powstańcze powodowały wyniszczenie gospodarki, zniszczenie infrastruktury oraz obciążenia finansowe wynikające z konieczności utrzymania licznych armii i flot. Z drugiej strony, zwycięstwa nad Turcją przynosiły często łupy wojenne, nowe terytoria i kontrolę nad ważnymi szlakami handlowymi, co mogło przyczyniać się do wzrostu gospodarczego państw zwycięskich.

Skutki religijne i kulturowe wojen z Turcją były również znaczące. Konflikty te miały często charakter religijny, z jednej strony motywowane były przez dążenie do obrony chrześcijaństwa przed islamem, z drugiej zaś przez osmańskie ambicje imperialne. Bitwy te, takie jak wspomniana bitwa pod Wiedniem, stały się symbolami chrześcijańskiego oporu przeciwko tureckiej ekspansji, co wpłynęło na kształtowanie tożsamości narodowej i religijnej w Europie. Ponadto, kontakty wojenne z Turkami przyczyniły się do wzajemnego przenikania się kultur, co miało wpływ na architekturę, sztukę, kuchnię oraz zwyczaje. Przykładem może być architektura barokowa, która w niektórych rejonach Europy, szczególnie na Bałkanach, nosiła wpływy osmańskie.

Kampanie wojenne z Turcją miały również długoterminowe skutki polityczne. Osłabienie Imperium Osmańskiego, które miało miejsce w wyniku licznych przegranych wojen, prowadziło do stopniowej dezintegracji tego wielkiego imperium, co w końcu doprowadziło do jego upadku po I wojnie światowej. Powstanie nowych państw na Bałkanach oraz podział terytoriów osmańskich pomiędzy mocarstwa europejskie wpłynęły na kształt współczesnej Europy i Bliskiego Wschodu. Jednocześnie, ciągłe konflikty z Turcją wpłynęły na wzrost nacjonalizmu wśród ludów bałkańskich, co w XIX i XX wieku doprowadziło do licznych powstań narodowych i wojen o niepodległość.

Wielkie bitwy i kampanie wojenne z Turcją miały szeroko zakrojone skutki, które odcisnęły trwałe piętno na historii Europy, Bliskiego Wschodu i świata. Zmiany granic politycznych, rozwój militarnej technologii, wpływ na gospodarkę, kształtowanie tożsamości religijnej i kulturowej, a także długoterminowe konsekwencje polityczne to tylko niektóre z aspektów, które podkreślają znaczenie tych konfliktów. Ich dziedzictwo jest nadal widoczne w dzisiejszym świecie, wpływając na współczesne relacje międzynarodowe oraz kształtowanie się geopolitycznych sojuszy i antagonizmów.

Warto także zgłębić kolejne aspekty, które miały istotny wpływ na rozwój państw europejskich oraz Bliskiego Wschodu. Oprócz wspomnianych wcześniej efektów politycznych, militarnych, ekonomicznych i kulturowych, wojny te przyczyniły się do ukształtowania nowej równowagi sił w Europie oraz miały głęboki wpływ na stosunki dyplomatyczne, organizację wewnętrzną państw, a także na rozwój myśli strategicznej i wojskowej.

Jednym z bardziej istotnych skutków wojen z Turcją było ukształtowanie nowej równowagi sił w Europie, szczególnie na obszarach dotkniętych bezpośrednio konfliktami. Upadek pozycji Imperium Osmańskiego jako głównego rywala Habsburgów w Europie Środkowej i Wschodniej otworzył drogę do wzrostu potęgi monarchii habsburskiej, co z kolei wpłynęło na dalszą ekspansję Austrii na Bałkanach oraz w kierunku wschodnim. Jednocześnie, sukcesy w wojnach z Turcją umocniły pozycję Austrii na arenie międzynarodowej, co miało wpływ na późniejsze sojusze i konflikty, takie jak wojna o sukcesję hiszpańską czy wojna siedmioletnia.

Wzrost znaczenia Austrii i innych państw europejskich walczących z Turcją, takich jak Polska, Wenecja czy Rosja, miał również wpływ na zmianę dynamiki w polityce europejskiej. Sojusze zawiązywane w czasie wojen z Imperium Osmańskim, jak Liga Święta, wpłynęły na kształtowanie się nowych koalicji, które odgrywały kluczową rolę w późniejszych konfliktach. W przypadku Polski, zwycięstwo pod Wiedniem w 1683 roku znacząco wzmocniło pozycję Rzeczypospolitej w Europie, choć jednocześnie przyczyniło się do wyczerpania jej sił w długotrwałych walkach z Turcją i innymi sąsiadami, co w dłuższej perspektywie osłabiło państwo.

Kampanie wojenne z Turcją miały również wpływ na rozwój organizacji wewnętrznej państw europejskich. Konieczność mobilizacji dużych sił zbrojnych oraz prowadzenia długotrwałych wojen wymusiła na monarchach i rządach reformy administracyjne i finansowe, które miały na celu usprawnienie zarządzania państwem oraz zwiększenie zdolności do prowadzenia działań wojennych. Przykładem może być reforma wojskowa i administracyjna przeprowadzona przez Habsburgów w XVII wieku, która miała na celu stworzenie nowoczesnej armii zdolnej do stawienia czoła Turkom. Również w Polsce, mimo trudności, podejmowano wysiłki mające na celu zreformowanie armii i zwiększenie efektywności zarządzania państwem, choć z różnym skutkiem.

Wojny z Turcją miały także dalekosiężne skutki społeczne. Długotrwałe konflikty i kampanie wojenne doprowadziły do depopulacji i zniszczeń na obszarach objętych działaniami zbrojnymi, zwłaszcza na Bałkanach, w Europie Środkowej oraz w niektórych regionach Bliskiego Wschodu. Ludność cywilna cierpiała z powodu przemocy, grabieży, oraz przymusowych przesiedleń, co miało wpływ na zmiany demograficzne i migracyjne w tych regionach. Ponadto, wojny z Turkami wpłynęły na społeczeństwa europejskie, wzmacniając nastroje ksenofobiczne i antyislamskie, które były podsycane przez propagandę religijną i polityczną. Wzrost nastrojów nacjonalistycznych i religijnych antagonizmów wpłynął na kształtowanie się tożsamości narodowej i religijnej, co miało swoje konsekwencje w dalszych konfliktach i procesach narodotwórczych.

Rozwój myśli strategicznej i wojskowej był kolejnym ważnym aspektem wojen z Turcją. Konflikty te stały się poligonem doświadczalnym dla wielu innowacji taktycznych i technicznych, które później miały zastosowanie w innych konfliktach europejskich. Przykładem może być rozwój technik oblężniczych, takich jak budowa fortyfikacji bastionowych, które były skuteczne w obronie przed osmańskimi armiami. Również taktyka wojskowa, na przykład wprowadzenie zorganizowanych formacji piechoty uzbrojonej w broń palną, miała swoje korzenie w wojnach z Turkami. Bitwy te stały się również inspiracją dla wielu traktatów wojskowych, które były studiowane przez późniejszych strategów i dowódców.

Nie można również zapomnieć o skutkach kulturowych wojen z Turcją, które wykraczały poza bezpośrednie zmiany polityczne i społeczne. Wojny te przyczyniły się do wymiany kulturowej pomiędzy Europą a Imperium Osmańskim. Mimo wrogości, kontakty te prowadziły do wzajemnego przenikania się elementów kultury, sztuki, architektury, a także technologii. Przykładem mogą być wpływy osmańskie w architekturze barokowej czy renesansowej, które można dostrzec w budowlach w Europie Środkowej i na Bałkanach. Również w literaturze i sztuce wojny z Turcją odcisnęły swoje piętno, stając się inspiracją dla wielu dzieł literackich, malarskich oraz muzycznych, które przetrwały do dziś jako świadectwo tego burzliwego okresu w historii.

Wielkie bitwy i kampanie wojenne z Turcją miały wszechstronny wpływ na rozwój polityczny, militarny, społeczny i kulturowy Europy oraz Bliskiego Wschodu. Ich skutki były złożone i długotrwałe, wpływając na kształtowanie się nowej równowagi sił, rozwój myśli strategicznej, organizację wewnętrzną państw, a także na stosunki międzynarodowe, które miały znaczenie dla kształtu współczesnej Europy i Bliskiego Wschodu. Dziedzictwo tych konfliktów jest widoczne do dziś, zarówno w kontekście historycznym, jak i współczesnym, odgrywając ważną rolę w zrozumieniu procesów, które ukształtowały dzisiejszy świat.

5/5 - (1 vote)

Kształtowanie się demokracji szlacheckiej

W każdym ustroju istnieją dwa elementy: uprawnienia jednostki i sposób sprawowania władzy. W prawie rzymskim, na którym opierały się systemy ustrojowe Europy Zachodniej i Środkowej, rozróżnia się dwa elementy: własność prywatną i władzę publiczną. Ten sposób myślenia nigdy w Europie nie zaginął; przeciwnie, został pogłębiony przez doktrynę chrześcijańską. W całym średniowieczu nie znikło pojęcie praw naturalnych, które uznawano za wyraz wszechmocy Boga, oraz pojęcie republiki. Mówiono o społeczności chrześcijańskiej jako Res Publica Christiana.

Pojęcie republiki jako sprawy powszechnej, w przeciwieństwie do spraw wyłącznych (prywatnych), pojawia się w polskiej terminologii politycznej za czasów Kazimierza Sprawiedliwego. W odniesieniu do własności prywatnej, pojęcie to uwidoczniło się w wielkich przywilejach nadanych Kościołowi w latach 1210 i 1215, kiedy to dobra kościelne, łącznie z osobami do nich należącymi, zostały wyjęte spod ciężarów prawa książęcego. Te dobra uzyskały immunitet, czyli nietykalność w dziedzinie sądowej i gospodarczej, zaś stan duchowny uzyskał prawo do posługiwania się prawem kanonicznym. Wkrótce po duchowieństwie podobne uprawnienia zyskał stan rycerski i możnowładczy. Rycerze i możnowładcy byli już posiadaczami ziemi na prawie rycerskim, co zwalniało ich z danin i posług o charakterze gospodarczym, a ich obowiązkiem była służba wojskowa na własny koszt.

XIII wiek to okres rozdrobnienia feudalnego oraz wielkiej prywatyzacji, czyli rozdzielania się władzy publicznej od własności prywatnej. Zjawisko to było związane z kolonizacją na prawie niemieckim oraz polityką nadań i immunitetów prowadzoną przez książąt w celu zdobycia poparcia rycerstwa, możnowładców i mieszkańców miast. Władca Czech, Wacław II, musiał przysięgać, że dochowa wszystkich istniejących praw i będzie obsadzał urzędy ziemskie mieszkańcami danych ziem. Po upadku rządów Przemyślidów ani Władysław Łokietek, ani Kazimierz Wielki nie musieli nadawać nowych przywilejów, choć musieli szanować istniejące już prawa.

Za czasów Kazimierza Wielkiego nastąpiło prawne zamknięcie stanów, kiedy to spisano statuty wiślicko-piotrkowskie (1346-1347). Piastowie byli uważani za naturalnych panów i dziedziców tej ziemi i nie musieli uzasadniać swojej legitymizacji do sprawowania władzy. Jednak linia Piastów miała wygasnąć na Kazimierzu, co oznaczało konieczność przywołania innej dynastii (Andegawenów) do władzy, zgodnie z układem o sukcesji między Kazimierzem a Ludwikiem. Aby zapewnić sobie sukcesję, Ludwik potwierdził wszystkie przywileje szlacheckie z 1355 r. Kiedy chciał przekazać koronę polską jednej ze swoich córek, wydał wielki przywilej koszycki w 1374 r., który zwalniał szlachtę od podatków z wyjątkiem dwóch groszy od łana chłopskiego oraz ograniczał darmowy udział szlachty w pospolitym ruszeniu do obrony granic państwowych.

Po śmierci Jadwigi Ludwik musiał ponownie zaprzysiąc dotrzymanie przywilejów, ale był powszechnie akceptowany przez szlachtę. Również Władysław Jagiełło musiał mierzyć się z problemami między nim a wykształconą społecznością szlachecką. Szlachta poprzez sejmiki zebrała pieniądze na wykup ziemi dobrzyńskiej, co było kolejnym krokiem w rozwoju przywilejów szlacheckich. W 1388 r. w Piotrkowie Jagiełło potwierdził dawne przywileje, zapewniając, że król wykupi szlachcica z niewoli, jeśli zostanie w nią wzięty podczas wyprawy poza granice kraju, oraz zagwarantował żołd podczas służby wojskowej.

W 1422 r., podczas zbierania pospolitego ruszenia na wyprawę wojenną, szlachta wymogła na królu postanowienia dotyczące nietykalności majątkowej bez prawomocnego wyroku sądowego oraz zakaz łączenia w jednym ręku stanowisk sędziego ziemskiego i starosty. W 1423 r. uzyskała ważny przywilej ekonomiczny zwany warckim, który pozwalał na usunięcie „nieużytecznego lub buntowniczego” sołtysa, mimo jego dziedzicznych praw. Najważniejszymi przywilejami były jednak te nadane przez Jagiełłę w latach 1430-1433, w zamian za zapewnienie tronu jednemu z jego synów. Król gwarantował wówczas, że nikogo bez wyroku sądowego więzić nie będzie, z wyjątkiem spraw dotyczących gwałtu, rozboju, podpalenia i morderstwa.

Szlachta miała największe możliwości wywierania wpływu na władzę państwową. Reprezentowana była przez sejmiki ziemskie, urzędy ziemskie mogły być obsadzane tylko przez szlachciców z danej ziemi, a nadzwyczajne sposoby reprezentacji to pospolite ruszenie oraz instytucja konfederacji. Konfederacja to związek zbrojnych mężów, którzy przysięgają sobie nawzajem, że nie ustąpią, dopóki nie osiągną zamierzonych celów lub nie przywrócą należnej im sprawiedliwości, jeśli prawo wobec nich zostało naruszone. Konfederacje istniały już za czasów Kazimierza Wielkiego, a także były związane z polskimi husytami walczącymi z wojskami Zbigniewa Oleśnickiego.

5/5 - (1 vote)

Kryzysy ideologiczne, polityczne, gospodarcze i społeczne

Poznań – czerwiec 1956 i powrót Gomułki, Polska w latach 1956 – 1989

Wytyczne do planu 6-ścioletniego, który miał obejmować lata 1950-1955 przedstawił Hilary Mine – odpowiedzialny za całość gospodarki.

Stalinizm miał być ideologią zapewniającą szybką budowę socjalizmu poprzez udrażnianie wzorów radzieckich, wszystkie poglądy inne niż oficjalne stawały się wrogie. Partia Komunistyczna jako przywódcza siła polityczna miała monopol władzy w państwie. Co pewien czas dokonywano „czystek” partyjnych, z wrogów nawet krajowych, a jednocześnie rozbudowywano aparat od sekretarzy podstawowych oddziałowych organizacji partyjnych poprzez komitety fabryczne, gminne, powiatowe, wojewódzkie – do KC.

Partyjnemu przywódcy nadawano charakter wodzowski. Kult Bieruta był widoczny w literaturze, portretach, które umieszczano wszędzie; w salach szkolnych, biurach, pomieszczeniach partyjnych, jego imieniem nazywano place, ulice, szkoły i uczelnie.

W stalinowskiej Polsce wyjazdy za granicę były właściwie niemożliwe. Młodych ludzi wcielano do organizacji „Służba Polsce”, która podzielona na brygady uczestniczyła w budowie wielkich obiektów przemysłowych.

Charakterystyczną cechą czasów stalinowskich w Polsce była instytucjonalizacja terroru.

Jej formy tworzyły:

  • Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego
  • terenowe Urzędy Bezpieczeństwa
  • więzienia, obozy pracy, bataliony karne.

Terror objął przede wszystkim podziemie polityczne i wojskowe. W marcu 1951 roku odbył się proces pięciu działaczy Stronnictwa Pracy. W tym samym czasie sądzono członków wspólnoty religijnej „świadkowie Jehowy”, którzy oskarżeni byli o zamiar obalenia Polski Ludowej.

Terror objął również wojsko

  • w listopadzie 1949 roku Rokoszowski został szefem MON i marszałkiem Polski i w związku z tym:
    • wprowadzono nową rotę przysięgi o obowiązku obrony pokoju wspólnie z Armią Radziecką
    • przezbrojenie wojska według norm radzieckich
    • oparcie służby na regulaminach Armii Radzieckiej
    • zwiększono liczebność armii
    • nastąpiła militaryzacja gospodarki
  • nastąpiły czystki wśród oficerów przedwojennych i zastąpienie ich radzieckimi
  • odbywały się procesy pokazowe
    • w 1951 roku toczył się proces generalski (Stanisława Tatara, Franciszka Hermana, Jana Kirchmayera i Stanisława Mossora) oskarżonych o szpiegostwo i kontrrewolucyjne spiski na rzecz obcego wydziału – zostali skazani na dożywocie
    • w tajnym procesie skazano gen. Fieldorfa na śmierć i stracono w więzieniu na Mokotowie w 1953 roku
    • obok procesów pokazowych, odbywały się niejawne tzw. Procesy odpryskowe, ofiarami ich byli oficerowie marynarki wojennej i lotnictwa Wojska Polskiego, z których kilkudziesięciu skazano na śmierć po spreparowaniu dowodów oskarżenia i pozbawieniu możliwości skorzystania z obrony
    • przyjmuje się, że w latach 1950-1953 aresztowano ponad 40 tysięcy osób, skazano około 28 tysięcy i wydano 1000 wyroków śmierci.

Procesy polityczne w czasach stalinowskich stanowiły nieodłączny element bezprawia – były pewnego rodzaju „igrzyskami”.

Kierownictwu partii podporządkowano całkowicie sądownictwo:

  • do sądów wprowadzono ławników ludowych
  • adwokaturę kontrolowały organa państwa
  • prokuraturę podporządkowano Radzie Państwa.

Ważnym składnikiem procesu stalinizacji Polski były zmiany w systemie ustroju państwowego.

22 lipca 1952 roku została uchwalona Konstytucja, która:

  • wprowadzała „państwo demokracji ludowej”
  • oparta była na wzorach radzieckich
  • trójpodział władzy zastąpiła jednolita władza państwowa, reprezentowana przez Sejm, Radę Państwa, rady narodowe
  • Sejm wybierany na 4 lata w wyborach równych, powszechnych, tajnych i bezpośrednich składał się z 460 posłów
  • czynne prawo wyborcze od 18 roku życia, bierne od 21
  • Sejm miał funkcje prawodawcze i kontrolne, powoływał rząd
  • Znosiła urząd prezydenta, który zastąpiła Rada Państwa

Rada Państwa zastępowała Sejm:

  • miała prawo wydawania dekretów z mocą ustawy między sesjami Sejmu
  • nadzorowała rady narodowe, sądownictwo, prokuraturę
  • wprowadzała nazwę państwa jako Polska Rzeczpospolita Ludowa.

Stalin osobiście nadzorował pracę nad polską Konstytucją.

W październiku 1952 roku odbyły się wybory do Sejmu na jedną listę – listę Frontu Jedności Narodu.

  • według oficjalnych danych frekwencja wyniosła 95%
  • 99,8% uprawnionych głosowało na listę FJN

Na pierwszym posiedzeniu Sejmu wybrano marszałka, wicemarszałków i przewodniczącego Rady Państwa, którym został Aleksander Zawadzki (PZPR), premierem został Bolesław Bierut.

Stabilizacja życia znalazła swój wyraz w prowadzonej w Polsce powojennej walce z Kościołem Katolickim w dziedzinie administracyjnej i politycznej:

  • 12 września 1945 roku TRJN zerwał konkordat z Watykanem
  • w 1946 roku wprowadzono świeckie prawo małżeńskie, zniesiono obowiązek nauki religii w szkołach
  • w 1948 roku nowym prymasem został Stefan Wyszyński, po śmierci kardynała Augusta Hlanda
  • sierpień 1949 roku wydano dekret o „ochronie wolności sumienia i wyznania”, który zapowiadał karanie księży, którzy odmówiliby posługi ze względu na poglądy polityczne
  • konfiskata dóbr kościelnych. Przejęto w 1950 roku organizację dobroczynną „Caritas” , likwidowano seminaria, prasę katolicką, wprowadzono ograniczenia w budownictwie sakralnym, odbierano Kościołowi szpitale, ochronki, szkoły
  • 14 kwiecień 1950 roku, podpisane zostało pierwsze w historii Kościoła katolickiego porozumienie z rządem komunistycznym
    • Kościół uzyskał prawo do nauczania religii w szkołach, wydano zgodę na prowadzenie duszpasterstwa w wojsku, szpitalach i więzieniach, wznowiono działalność KUL-u
    • Określono zakres pracy Kościoła, w zamian Kościół uznał władzę państwową – był to kompromis między Kościołem a władzą.

Władze PRL oskarżały część księży i hierarchii kościelnej o łamanie porozumienia, z kolei Episkopat widział porozumienie jako dążenie do ubezwłasnowolnienia Kościoła w Polsce.

Wynik łamania porozumienia:

  • usuwanie religii ze szkół, ograniczanie wydawnictw katolickich, ingerencje w wewnętrzne sprawy Kościoła
  • 8 maja 1953 rok – Non possumus (nie możemy) list biskupów do rządu PRL w sprawie łamania porozumienia
    • opisano w nim sytuację katolików i Kościoła w Polsce, zawarto deklarację wypełnienia przez Kościół porozumienia pod warunkiem zmiany polityki rządu
  • 1953 rok, sfingowanie procesu księży o szpiegostwo
    • biskup kielecki Czesław Kaczmarek oskarżony o szpiegostwo skazany został na 12 lat więzienia
    • 22 września 1953 roku aresztowany został kardynał Wyszyński
    • zmuszanie księży do ślubowania na wierność PRL

Stalinizm w klasycznej formie zakończył się wydarzeniami Października 56 r.

Pogarszająca się sytuacja gospodarczo – społeczna, powolne kroki podejmowane w celu usunięcia „błędów i wypaczeń”, a tak naprawdę totalnego systemu rządzenia okazały się niewspółmierne do oczekiwań społecznych, były spóźnione i niekonsekwentne. Rozwój wydarzeń w Polsce kształtował się w 1956 roku pod wpływem toczonej w ZSRR walki o polityczną spuściznę po śmierci Stalina.

Decyzją XX Zjazdu KPZR miejsce Stalina zajął Nikita Chruszczow.

Po XX Zjeździe KPZR, jeszcze w Moskwie zmarł Bolesław Bierut.

W kierownictwie PZPR nastąpiły zmiany: I sekretarzem KC PZPR został Edward Ochab, na sekretarzy powołano Edwarda Gierka i Jana Albrechta.

Od marca do czerwca rozpoczęły się burzliwe polemiki prasowe i dyskusje polityczne. Dopominano się naprawienia krzywd Armii Krajowej, podniesienia roli Sejmu i rad narodowych, wypowiadano się za ograniczeniem administracji centralnej.

W kwietniu 1956 roku Sejm uchwalił amnestię – zwolniono 28 tysięcy więźniów politycznych, karę śmierci zamieniono na 15 lat więzienia, a dożywocie na 12 lat.

Rozwój sytuacji w Polsce przyspieszyły wydarzenia czarnego czwartku w Poznaniu – 28 czerwca 1956 rok.

  • Wielkopolska jako ośrodek rolniczy ponosiła koszty planu 6-letniego, nie otrzymując nic w zamian
    • brak inwestycji
    • głód mieszkańców
    • opór przeciw kolektywizacji
    • przestoje w pracy
    • brak zabezpieczenia socjalnego
  • robotnicy żądali obniżenia norm, podwyżki płac, zmniejszenia opodatkowania
    • 28 czerwca 1956 rok robotnicy z zakładów Cegielskiego poparci przez Zakłady Napraw Taboru Kolejowego oraz inne zakłady zorganizowały pochód pod hasłami „chleb i wolność”. Pochód skierował się pod siedzibę władz miejskich. Po opanowaniu przez demonstrantów więzienia i oblężeniu gmachu Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa do akcji wkroczyło wojsko. Według oficjalnych danych zginęło 75 osób (w tym 13-letni Romek Strzałkowski), 800 było rannych. Żołnierzom wmawiano, że tłumią bunt faszystów. Premier Cyrankiewicz w przemówieniu radiowym mówił, że ręka podniesiona przeciwko władzy ludowej będzie odcięta.

Oskarżeni o udział w wydarzeniach otrzymali kilkuletnie wyroki więzienia.

Pod wpływem wydarzeń w Poznaniu nastąpiła aktywizacja robotników w całej Polsce;

  • żądali jawności życia publicznego, zniesienia cenzury
  • powstawały rady robotnicze w zakładach pracy (FSO na Żeraniu).

Tymczasem w PZPR ujawniły się dwie orientacje polityczne:

  • „natolińska” – dogmatycy sympatyzujący z Rokoszowskim
  • „puławska” – grupa pragnąca demokratyzacji kraju.

Różnice między orientacjami wyraźnie zaznaczyły się na VII Plenum KC PZPR – 18-28 lipca 1956 roku.

VII Plenum KC PZPR podjęło uchwałę o naprawie „błędów i wypaczeń”

  • obiecywano „przestrzeganie socjalistycznej praworządności”
  • odwołano oskarżenie wobec Gomułki o „odchylenie prawicowo-nacjonalistyczne”

Przeszłość i przyszłość Polski w okresie od lipca do października 1956 roku były przedmiotem dyskusji

  • uroczyście obchodzono rocznicę powstania warszawskiego
  • krytykowano partię
  • 26 sierpień – śluby Jasnogórskie z okazji 300-lecia ślubów Jana Kazimierza
  • przywrócono legitymację partyjną Władysławowi Gomułce

Podczas obrad VIII Plenum KC PZPR została zgłoszona kandydatura Władysława Gomułki. W tym samym czasie do Polski przybyła delegacja radziecka z Chruszczowem, który rozważał interwencję zbrojną w Polsce wojsk Układu Warszawskiego, aby wydarzenia w Polsce nie wymknęły się spod kontroli. Gomułka zapewnił całkowitą kontrolę partii nad społeczeństwem – Chruszczow zgodził się na jego kandydaturę, powrócił do Moskwy i wstrzymał marsz wojsk na Warszawę. Po wznowieniu obrad VIII Plenum Gomułka w swoim przemówieniu programowym skrytykował założenia gospodarcze planu 6-letniego, kolektywizację rolnictwa, zapowiedział liberalizację życia politycznego. Gomułka uzyskał poparcie robotników na wiecu – 24 października na Placu Defilad w Warszawie.

Zlikwidowano Komitet ds. Bezpieczeństwa Publicznego i UB, a powołano Służbę Bezpieczeństwa. Odwołano Rokoszowskiego i oficerów radzieckich z armii polskiej, którzy opuścili Polskę.

W listopadzie 1956 roku podpisany został układ z ZSRR:

  • zwiększono repatriację z ZSRR Polaków – w latach 1955-59.

230 tysięcy Polaków powróciło do kraju

  • określono status prawny wojsk radzieckich w Polsce
  • ZSRR anulował polskie zadłużenie
  • Kredyt od ZSRR na zakup zboża

Powrót Gomułki do władzy oznaczał w polityce wewnętrznej odrzucenie stalinowskiego modelu państwa i liberalizację życia politycznego, ale oczywistym było, że Gomułka nie ma zamiaru liberalizować systemu – realizował on własną linie polityczną. Odnosząc się do występujących w PZPR różnic politycznych dostrzegł dwa zagrożenia: rewizjonizm i dogmatyzm. Dogmatyzm tylko zniekształcił idee marksistowsko-leninowskie. Rewizjonizm zmierzał do likwidacji ideologii marksistowsko-leninowskiej na rzecz socjaldemokracji.

W dniach 10-19 marca 1959 roku odbył się III Zjazd PZPR, na którym Gomułka ostatecznie rozprawił się z rewizjonistami

Przyjęte na Zjeździe uchwały dotyczyły:

  • rozwoju gospodarczego Polski
  • zadań partii
  • uchwalono nowy statut partii
  • wybrano nowe władze centralne
  • Gomułka wyraził krytykę w stosunku do Kościoła
  • zapowiedziano socjalistyczną przebudowę wsi – tworzenie na wsi spółdzielni produkcyjnych
  • panowanie zapoczątkowało centralizację zarządzania w gospodarce
  • z powodu braku mięsa od 1959 roku wprowadzono tzw. „dzień bezmięsny” w poniedziałek

W następnych latach nową politykę realizowano połowicznie i z zahamowaniami, a próby reformowania gospodarki w końcu lat 60-tych, w warunkach rosnących dysproporcji i opóźnień nie przyniosły oczekiwanych rezultatów

  • nastąpił spadek tempa wzrostu dochodu narodowego
  • stagnacja płac realnych.

Doszło do ponownego zaostrzenia stosunków władz politycznych z Kościołem:

  • władze wprowadziły nowe przepisy podatkowe
  • zakazywały budownictwa sakralnego – w 1960r w Nowej Hucie wybuchły rozruchy spowodowane zakazem budowy koscioła
  • W 1960 wycofano naukę religii ze szkół
  • Usunięto zakonnice z przedszkoli i szpitali
  • Powoływano kleryków do wojska
  • Zakazano oficerom wojska, milicji, funkcjonariuszom partii zawierania ślubów kościelnych i praktyk religijnych
  • W 1966r zatrzymano obraz Matki Boskiej Częstochowskiej w czasie pielgrzymki po Polsce – później wędrowały same ramy. W połowie 1957r prymas Wyszyński ogłosił program Millenium. Kościelnemu programowi Millenium rząd przeciwstawił własny. Gomułka ogłosił hasło „tysiąc szkół na tysiąclecie” władze organizowały świeckie uroczystości w różnych miastach Polski. Uroczystości milenijne zakończyły się sukcesem kościoła , gdyż Polacy opowiedzieli się po stronie chrześcijaństwa i Episkopatu. Centralne uroczystości odbyły się na Jasnej Górze
  • Ponieważ władze nie wyraziły zgody na przyjazd papieża Pawła 6 na uroczystości milenijne do Gniezna, papież odprawił uroczystą mszę w Watykanie
  • Szczególnie drażliwą sprawą w stosunkach państwo-Kościół stało się orędzie biskupów w sprawie pojednania. Gomułka uznał Orędzie za dokument reakcyjny. Prymas Wyszyński został oskarżony o zdradę polskiej racji stanu:

Narastało niezadowolenie głównie wśród inteligencji z polityki społecznej i kulturalnej. W atmosferze narastającego kryzysu 14 marca 1964r  Antoni Słonimski złożył na ręce Cyrankiewicza list podpisany przez 34 intelektualistów przeciwko :

-ograniczeniu przydziału papieru na druk książek i czasopism

-Cenzurze prasowej .

-polskiej polityce kulturalnej nie zgodnej z duchem narodu.

List dotarł do zachodnich agencji prasowych i Radia Wolna Europa. Aresztowano Warżkowicza za rozpowszechnianie nie prawidłowych wiadomości.

Ośrodkiem myśli liberalnej stał się Uniwersytet Warszawski. Pracownicy UW wystosowali w 1965r „List Otwarty” do członków PZPR i ZMS UW. Młodych pracowników (kurarż , K.Modzelewski ) aresztowano i skazano na kary zawieszenia.

W listopadzie 1967r Teatr Narodowy wystawił „Dziady” A.Mickiewicza. Spektakl uznano za ważne wydarzenie artystyczne , ale władze Komunistyczne zawiesiły go motywując tą decyzje antyradzieckimi reakcjami.Ostatni spektakl Dziadów odbyłsię 30 stycznia 1968r

Po nim doszło do demonstracji w której interweniowała milicja

-milicja aresztowała uczestników demonstracji

-z listy studentów usunięto A.Michnika

-„wojna, ulotkowa”-młodzież zbierała podpisy pod petycjami domagając się powrotu zwolnionych studentów i profesorów

-Związek Literatów Polskich skrytykował władze

8.3 1968r został zwołany wiec protestacyjny studentów UW i innych uczelni – Łódź, Kraków , Poznań

-żądanie uwolnienia represjonowanych studentów

-rozbicie manifestacji przez milicje

28.3 1968 roku w UW odbył się wiec w obronie zwolnionych pracowników

-studenci uchwalili Deklaracje Ruchu Studenckiego – żądali reform gospodarczych , prawa do zrzeszania się, zniesienia cenzury, przestrzegania konstytucji

Skutki marca 68

-lekcja totalitaryzmu dla młodzieży

-ujawnił brak poparcia dla studentów innych grup społecznych

-Polska zaczęła mieć nie korzystną opinie państwa antysemickiego

-osłabił pozycje Władysława Gomółki

-zmiany we władzy –przewodniczącym Rady Państwa został M.Spychalski , szefem MON gen.W.Jaruzelski

Przyczyny tragicznych wydarzeń grudnia 1970r na wybrzeżu to:

-zła sytuacja gospodarcza

-korupcja ,złamanie się systemu gospodarczego –władze próbowały wprowadzić tzn. system bodźców materialnego zainteresowania , który nie zdał egzaminu, lukę inflacji na zamierzano zlikwidować poprzez podwyżke cen artykułów żywnościowych i konsumpcyjnych , która uderzała w rodziny o niskich dochodach 14.12.1970 protest robotników Stoczni Gdańskiej popartych przez zakłady Trójmiasta i inne (Szczecin ,Słupsk ,Elbląg )

-Komitet Strajkowy żądał cofnięcia podwyżek, wolności prasy i religii

-szturm na Komitet Wojewódzki w Gdańsku –starcie z MO i wojskiem

-zginęło 45 osób ponad 1.5 tyś zostało rannych, około 3-5 tyś aresztowanych

20 grudnia 1970 zwołano 7 Plenum KC PZPR

-ustąpienie Gomułki i wybór E. Gierka na 1 sekretarza

-sformułowno nową politykę społeczno – Ekonomiczną

tzw.strategia przyśpieszonego rozwoju gospodarczego i społecznego Polski zakładająca utrzymywanie szybkiego wzrostu gospodarczego i poprawę materialnych i kulturalnych warunków życia społeczeństwa

-nowe władze zapowiedziały podwyżki płac zamrożenie, złagodzenie cenzury, zwróciły się z prośbą o zaufanie i pomoc.

Władze nie zrezygnowały z podwyżek; zła sytuacja ekonomiczna i kłamliwe informacje w mediach spowodowały strajki w 1971 roku na Wybrzeżu i w Łodzi

  • spotkania nowej ekipy ze strajkującymi, którzy żądali cofnięcia podwyżek i bezpieczeństwa dla strajkujących
  • na pytanie Gierka „pomożecie ?” większość strajkujących odpowiedziała „pomożemy”.
  • władze nie sprowadziły podwyżek, zapowiedziano odbudowę Zamku Królewskiego w Warszawie, ustała nagonka na Kościół, zgładzono cenzurę.

Zjazd PZPR w grudniu 1971 roku przyjął ambitne plany na najbliższą 5-latkę (1971-75)

  • produkcja przemysłowa miała wzrosnąć o 50%, płace o 18%, dochód narodowy o 39%, produkcja rolna o 21%

Gierek proponował hasło budowy „drugiej Polski”.

Budowa Huty Katowice, Portu Północnego w Gdańsku, kopalni węgla brunatnego w Zagłębiu Lubelskim, brunatnego w Bełchatowie, elektrowni „Kozienice”, zakładów azotowych we Włocławku

  • budowa Trasy Łazienkowskiej w Warszawie
  • od 1978 roku budownictwo mieszkaniowe z wielkiej płyty
  • podwojenie liczby samochodów – fabryka Fiata 126 P w Bielsku Białej i Tychach

„Manewr gospodarczy” polegający na obciążeniu gospodarki inwestycjami miał zahamować niekorzystną sytuację w gospodarce. Po roku 1975 nastąpiło załamanie się tej polityki.

Przyczyny:

  • niepodjęcie reform politycznych i gospodarczych
  • wysoka akumulacja dochodu narodowego
  • zadłużenie zagraniczne, które przekroczyło bezpieczną granice długów

24 czerwca 1976 roku rząd podjął decyzję o podwyżce cen mięsa i wędlin o 70%, cukru o 100%.

Do akcji przeciwko strajkującym wysłano MO, ZOMO. Zginęło dwóch demonstrantów, 75 ZOMO-wców zostało rannych. Jeszcze tego samego dnia władze zrezygnowały z podwyżek, jednocześnie przystąpiono do represji wobec strajkujących – zwolnienia z pracy, procesy sądowe, więzienia, bicie oskarżonych.

Mimo represji zaczęły powstawać niezależne organizacje polityczne i społeczne, m.in. KOR, ROPCiO, KPN – głównie wśród inteligencji stanowiące zaczątek opozycji politycznej, a także lokalne komitety założycielskie Wolnych Związków Zawodowych i Komitety Samoobrony Chłopskiej.

KOR żądał;

  • amnestii dla więźniów, przywrócenia do pracy zwolnionych po strajkach w 1970 i 1976 roku
  • udzielał pomocy represjonowanym i ich rodzinom
  • wydawał „Biuletyn Informacyjny KOR”

Czynnikiem moralnym i psychologicznym przyspieszającym przemiany polityczno-społeczne stał się wybór Karola Wojtyły na papieża i jego pierwsza wizyta w Polsce – czerwiec 1976.

W lutym 1980 roku na VIII Zjeździe PZPR ponownie wybrano Gierka na

I sekretarza partii.

W marcu 1980 roku odbyły się wybory do Sejmu

  • opozycja wzywała do bojkotu wyborców
  • według danych frekwencja wyniosła, 99%, według KOR 75-80%

Rok 1980 stał się dla ekipy Gierka rokiem końca dekady.

1 sierpnia 1980 roku – podwyżka cen mięsa

Od 2 sierpnia rozpoczęły się strajki robotnicze w całej Polsce, 14 sierpnia rozpoczął się strajk okupacyjny w Stoczni Gdańskiej, gdzie powołano Międzynarodowy Komitet Strajkowy (NKS) pod przywództwem Lecha Wałęsy, w Stoczni w Szczecinie – Mariana Jurczyka, a w Jastrzębiej Zdroju – J. Sienkiewicza.

MKS wysunął 21 postulatów;

  • żądał wolnych związków zawodowych, prawa do strajków, uwolnienia więźniów politycznych, wolności słowa, przeprowadzenia reform gospodarczych, podwyżki płac, wolnych sobót. Kryzys polityczny i masowe strajki w całym kraju zwłaszcza na Wybrzeżu zostały zakończone podpisaniem porozumień społecznych w Szczecinie, Gdańsku i Jastrzębiu Zdroju, w których uznano słuszność protestu robotników i przyjęto ich postulaty.

Na VI Plenum KC PZPR – wrzesień 1980, po ustąpieniu Gierka na I sekretarz KC PZPR wybrano Stanisława Kanię i sformułowano politykę tzw. socjalistycznej odnowy. Władze nie chciały realizować postanowień sierpniowych

  • Polskę ogarnęła ponownie fala strajków
  • aresztowano działaczy opozycyjnych
  • 3 października ogłoszono powszechny strajk ostrzegawczy a władze;
  • zgodziły się na rejestracje NSZZ „Solidarność” – 24 października 1980 r.
  • Wyraziły zgodę na dostęp do audiencji w mediach.

W następnych miesiącach dochodziło do kolejnych strajków lokalnych oraz ogólnopolskich:

  • marzec 1981 roku – strajkowali studenci z około 30 uczelni
  • w Rzeszowie i Ustrzykach Dolnych rolnicy okupowali budynki państwowe – domagali się zalegalizowania rolniczej „Solidarności”.

19 lutego podpisano porozumienia ustrzycko-rzeszowskie i zakończono akcję strajkową.

Po rezygnacji J. Pińskowskiego nowym premierem został W. Jaruzelski – luty 1981 roku. Nowy premier zwraca się z prośbą do związkowców o „90 spokojnych dni”.

Do poważnego kryzysu w stosunkach rządu – „Solidarność” doszło w następstwie wydarzeń bydgoskich – 19 marca

  • na sesji wojewódzkiej Rady Narodowej zostali pobici przez MO działacze „Solidarności”.

W odpowiedzi 27 marca odbył się 4 godzinny strajk ostrzegawczy

  • „Solidarność” domagała się ukarania winnych kryzysu bydgoskiego, rejestracji związku rolników.

Ostatecznie zostało zawarte porozumienie warszawskie do którego doprowadziły rozmowy Jaruzelskiego z prymasem Wyszyńskim

  • „Solidarność” odnowiła strajk generalny
  • władze wprowadziły kartki na żywność
  • powstał „Tygodnik Solidarność”
  • w maju zarejestrowano NSZZ rolników indywidualnych „Solidarność”.

W dniach 21-24 lipca 1981 roku odbył się w Warszawie IX Nadzwyczajny Zjazd PZPR

  • zapowiadano przeprowadzenie reform ustrojowych
  • przygotowano założenia reformy gospodarczej
  • uchwalono nowy statut PZPR i Odezwę do narodu polskiego
  • I sekretarzem KC pozostał Stanisław Kania
  • Powołano komisję w celu wyjaśnienia przyczyn konfliktów społecznych w dziejach PRL

Na przełomie września i października 1981 roku odbył się I Krajowy Zjazd Delegatów NSZZ „Solidarność” w Gdańsku, który określił organizację jako ruch społeczny dążący drogą pokojową do demokratycznych przekształceń ustrojowych w państwie.

  • w tajnych wyborach Zjazd wybrał na przewodniczącego Lecha Wałęsę
  • ogłoszono na nim Posłanie do ludzi pracy Europy Wschodniej zawierające postulat obrony praw człowieka
  • opracowano program „Solidarność”, która miała bronić praw pracowniczych, postulowano reformy gospodarcze, demokratyzację życia politycznego

18 październik 1981 roku – W. Jaruzelski został I sekretarzem KC PZPR, skupiając w swych rękach władzę premiera, ministra obrony narodowej co zapowiadało zaostrzenie kursu politycznego.

1 listopada – w siedzibie prymasa odbyło się spotkanie W. Jaruzelskiego, prymasa J. Glempa i L. Wałęsy. Rozmowa dotyczyła przezwyciężenia kryzysu. W. Jaruzelski wystąpił z propozycją utworzenia Frontu Porozumienia Narodowego. Po spotkaniu Wałęsa spotkał się z krytyką części Komitetu Krajowego. Radykałowie z „Solidarności” żądali utworzenia Społecznej Rady Gospodarki Narodowej, która miałaby kontrolować rząd, reformować gospodarkę bez PZPR, miałaby mieć wpływ na decyzję.

Tymczasem strajkowali studenci Akademii Medycznej, Wyższej Szkoły Inżynieryjnej w Radomiu, Wyższej Szkoły Pożarnictwa – gdzie 2 grudnia oddziały MO zajęły gmach siłą.

Rząd generała Jaruzelskiego nie potrafił rozwiązać narastającego w Polsce konfliktu dostępnymi sobie środkami i wybrał drogę „wojenną”.

13 grudnia1981 roku na terenie całego kraju Rada Państwa wprowadziła stan wojenny uzasadniając swą decyzję niebezpieczeństwem katastrofy narodowej.

Ukonstytuowała się Rada Ocalenia Narodowego z przewodniczącym generałem Jaruzelskim.

Nastąpiło:

  • ograniczenie praw i swobód obywatelskich
  • zawieszenie organizacji politycznych, społecznych i związków zawodowych
  • blokada telefoniczna, kontrola rozmów telefonicznych i listów
  • cenzura
  • militaryzacja największych przedsiębiorstw
  • godzina milicyjna

W czasie stanu wojennego internowano wielu działaczy związkowych i politycznych – łącznie około 10 tysięcy, m.in. L.Wałęsę, którego przewieziono do ośrodka w Arłamowie w Bieszczadach. Stan wojenny zaskoczył działaczy „Solidarności” i społeczeństwo. W kraju strajkowało około 190 zakładów, strajk podjęły uczelnie, górnicy.

W dniu 16 grudnia 1981 roku doszło do starć z milicją w kopalni „Wujek” – zginęło 9 górników: stopniowo rygory stanu wojennego łagodzono.

W 1989 roku został zawieszony, a 22 lipca 1983 roku Rada Państwa ogłosiła jego zniesienie. W założeniach władz stan wojenny miał się przyczynić do opanowania kryzysu gospodarczego. Tymczasem w 1982 roku gospodarka polska uległa dalszemu rozkładowi. Stary i zużywający się majątek produkcyjny był coraz mniej wydajny mimo coraz większego wysiłku pracowników. Inną przyczyną upadku gospodarki stało się zerwanie łączności telefonicznej, przerwy w dostawie surowców i prądu oraz bałagan wynikający z zarządzeń komisarzy wojskowych fabryk. Nastąpiła wprawdzie poprawa równowagi rynkowej, ale kosztem obniżenia stopy żywnościowej społeczeństwa:

w 1983 roku wprawdzie udało się zahamować spadek dochodu narodowego i produkcji, ale zmniejszenie inwestycji, dopływu technologii i kredytów zachodnich prowadziły do dekapitalizacji majątku narodowego oraz opóźniały wychodzenie z założenia. Zwiększało się stale zadłużenie. Władze starały się pokazać, że zniosły stan wojenny z poczucia siły a nie słabości.

Zwalczając „Solidarność” władze starały się skompromitować Wałęsę. Akcja zawiodła, kiedy 5 października 1983 roku Wałęsa otrzymał Pokojową Nagrodę Nobla – wywołało to konsternację władz, rząd PRL wysłał nawet oficjalny protest do rządu Norwegii. Wyrazem usztywnienia władz stało się VIII Plenum KC w październiku 1983 roku na którym atakowano Kościół o religię. Do sądu kierowane były akta oskarżenia przeciwko członkom KOR. Wobec przygotowanej kolejnej podwyżki cen rząd uruchomił „konsultacje z masami”, aby oswoić społeczeństwo z pogorszeniem stopy życiowej. Wałęsa i TKK oskarżyli władze o brak reformy gospodarczej zastępowanej podwyżkami cen. Podwyżka cen była mniejsza niż planowano, toteż i protesty wypadły skromniej. Przeceniając swoje zwycięstwo władze przystąpiły na początku 1984 roku do ataku na księży. Akcja usuwania krzyży z sal szkolnych doprowadziła do „wojny o krzyże”, gdyż spotkała się z protestem uczniów i rodziców.

19 października 1984 roku porwano księdza Jerzego Popiełuszkę zaangażowanego w walkę o „Solidarność” i bestialsko zamordowano. Rezultatem zbrodni stała się mobilizacja zwolenników „Solidarności” – powstały komitety przeciw przemocy – mordercy zostali skazani w procesie, ale nie oznaczało to nawiązania dialogu ze społeczeństwem. 24 listopada 1985 roku – powstało Ogólnopolskie Porozumienie Związków zawodowych (OPZZ), które przystąpiło do PRON.

Przez cały 1985 rok władze prowadziły politykę zachęt i zastraszenia. Wezwania TKK do manifestacji i strajków spotykały się z coraz mniejszym odzewem. Pod koniec maja 1985 roku w Gdańsku odbył się proces członków KOR. Michnik, Frasyniak, Lis, którzy skazani zostali na karę więzienia.

Władze musiały się w końcu zdobyć na sprawdzian wyborczy, nie mogąc przedłużać Kadencji Sejmu z 1980r. Wybory odbyły się w październiku 1985 r. Po wyborach została ogłoszona amnestia.

W listopadzie 1985 r. gen W. Jaruzelski został przewodniczącym Rady Państwa, premierem został Z. Messner – jego wybór można było uznać za zapowiedź reform gospodarczych. Kierownictwo partyjno-państwowe nie było w stanie przezwyciężyć stagnacji ekonomicznej, a Solidarność z kolei znajdowała się w odwrocie.

Początek 1986 r. nie przyniósł wielkich zmian. Nadal nękano aresztowaniami i procesami. Złe były stosunki państwo-Kościół. Władze głosiły potrzebę nawiązania stosunków między Watykanem i PRL.

Kolejny X Zjazd PZPR odbył się czerwiec – lipiec 1986r. – okazało się, że w szeregach PZPR panuje zamęt i niepewność. Gospodarka była w stanie stagnacji, pogarszały się warunki życia, rosło poczucie beznadziejności. Chociaż władze zdawały sobie sprawę z przyczyn apatii społeczeństwa to nie były skłonne do zmiany polityków, obawiały się by ustępstwa nie spowodowały  demontażu systemu.

Rok 1988 kończył się w złej atmosferze, która wynikała z nadużycia zaufania przywódców „Solidarności” przez władze oraz rosnących wątpliwości co do słuszności drogi rokowań. Na X plenum KCPZPR przyjęto uchwałę stwierdzającą, że KC opowiada się za rozmowami „okrągłego stołu i zmienieniem ograniczeń w tworzeniu nowych związków zawodowych z „Solidarnością” włącznie.

W momencie, gdy rozpoczynały się rozmowy „okrągłego stołu”, nastroje społeczne w Polsce były bardzo złe. Sytuacja ekonomiczna była fatalna .

29 XII 1989 r. Sejm dokonał zmian w Konstytucji, które formalnie zakończyły istnienie PRL. Zmieniono nazwę państwa na Rzeczpospolita Polska. RP określono jako demokratyczne państwo prawa, w którym zwierzchnia władza należy do narodu i sprawowana jest przez przedstawicieli wybranych do Sejmu i Senatu.

5/5 - (2 votes)